Trung Quốc luôn được xem là thị trường xuất khẩu chủ lực của nông sản Việt Nam, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản. Các mặt hàng như thanh long, vải thiều, mít, sầu riêng, nhãn và rau quả các loại chủ yếu xuất sang thị trường tỷ dân này với nhu cầu không ngừng tăng lên, đặc biệt khi tầng lớp trung lưu của Trung Quốc ngày càng lớn mạnh và thị hiếu tiêu dùng chuyển sang thực phẩm nhập khẩu chất lượng.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, nhu cầu tiêu thụ nông sản của Trung Quốc - thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam luôn giữ vai trò quan trọng.Tuy vậy, trong những năm qua, xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc không ít lần gặp khó khăn do các yếu tố như kiểm dịch chặt chẽ, quy định ngày càng siết chặt. Trung Quốc tăng cường kiểm tra dịch hại, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, quy chuẩn an toàn thực phẩm khiến doanh nghiệp Việt nhiều lần bị trả về hoặc lưu kho dài ngày. Bên cạnh đó, thủ tục hải quan phức tạp, thời gian chờ đợi kéo dài khiến doanh nghiệp mất nhiều thời gian chuẩn bị hồ sơ, giấy phép, chứng nhận xuất xứ, kiểm định khiến chi phí tăng, ảnh hưởng đến giá bán.

Đáng chú ý, tình trạng ùn ứ, tắc nghẽn tại các cửa khẩu, nhất là các cửa khẩu chính như Lạng Sơn, Móng Cái… hàng nghìn tấn nông sản bị tồn đọng, mất tươi ngon và thiệt hại kinh tế lớn. Thêm vào đó, nhiều loại thuế, quy chuẩn về nhãn mác, bao bì hay tiêu chuẩn xuất khẩu làm gia tăng áp lực lên doanh nghiệp nhỏ Việt Nam, khiến doanh nghiệp rất khó tiếp cận thị trường.

Ông Nguyễn Thanh Bình, Giám đốc Công ty Xuất khẩu nông sản Thanh Bình chia sẻ, việc tham gia ‘luồng xanh’ sẽ giúp đơn hàng xuất sang Trung Quốc được thông quan nhanh chóng hơn, qua đó giảm chi phí lưu kho, vận tải. Nông sản không còn phải nằm "đắp chiếu" dài ngày, từ đó giảm thiểu thiệt hại về chất lượng và giá trị sản phẩm. "Điều này không chỉ giúp nông sản tươi ngon đến tay người tiêu dùng, giảm thiểu hao hụt, chất lượng ổn định mà còn tăng sức cạnh tranh cho hàng Việt trên thị trường quốc tế", ông Bình nhấn mạnh.

Chính những thách thức này khiến nhiều nông dân và doanh nghiệp không khỏi lo lắng, đặt câu hỏi: Làm sao để "đường đi" của nông sản vào Trung Quốc được thuận lợi hơn, giảm thiểu rủi ro và tăng sức cạnh tranh?

Trước những áp lực từ thị trường và thực trạng tắc nghẽn kéo dài, Việt Nam - Trung Quốc thống nhất thiết lập cơ chế "luồng xanh nông sản", ưu tiên thông quan nhanh tại cửa khẩu đối với các mặt hàng quả tươi khi vào vụ thu hoạch cao điểm. Đồng thời, tăng thời gian làm việc tại cửa khẩu trong mùa vụ (bao gồm cuối tuần và ngoài giờ hành chính) để đáp ứng nhu cầu thông quan tăng cao. Đây là cơ chế ưu tiên thông quan nhanh, dựa trên nền tảng dữ liệu số hóa và minh bạch quy trình kiểm dịch, nhằm giảm thiểu thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, hiện nhiều cửa khẩu vẫn thiếu cơ sở vật chất hiện đại, không đủ năng lực xử lý nhanh các lô hàng lớn, gây ùn ứ khi lượng hàng tăng đột biến. Bên cạnh đó, chất lượng hàng hóa chưa đồng đều, còn nhiều doanh nghiệp và người nông dân chưa thực sự tuân thủ nghiêm quy chuẩn sản xuất, khiến có nhiều lô hàng bị trả về do không đạt tiêu chuẩn kiểm dịch. Hơn thế nữa, Trung Quốc ngày càng siết chặt quy chuẩn, đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải nâng cấp công nghệ, cải tiến quy trình để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao.

TH