Biến thể Delta của virus corona, lần đầu phát hiện ở Ấn Độ, đang càn quét nhiều khu vực ở châu Á những tuần gần đây, đẩy số ca bệnh tăng kỷ lục ở nhiều quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Theo các chuyên gia, biến thể Delta đã đâm thủng các "tấm khiên" bảo vệ vững chắc mà nhiều quốc gia thiết lập trước đây. Các quốc gia và vùng lãnh thổ như Đài Loan, Việt Nam, Singapore, Úc... từng kiểm soát virus corona khá tốt nhờ các "tấm khiên" truy vết, cách ly, khoanh vùng cùng với các biện pháp phòng bệnh như 5K. 

Tuy nhiên, biến thể Delta lần này lây nhiễm nhanh hơn và hung hăng hơn các biến chủng virus trước đó. Các "tấm khiên" trước đây không phải là không hiệu quả mà là virus đã thay đổi (biến chủng) để chống lại các "tấm khiên" này. Đây là lý do dịch bệnh đang tăng mạnh ở nhiều quốc gia châu Á - Thái Bình Dương, bất chấp thực tế rằng các quốc gia như Việt Nam, Úc, Thái Lan... đã "phòng vệ" khá tốt trong 18 tháng qua kể từ khi đại dịch khởi phát vào đầu năm 2020.

Ngoài Delta, giới khoa học đang theo dõi sát hai biến chủng mới trỗi dậy là Lambda và Epsilon. Mức độ nguy hiểm của hai biến chủng này được dự đoán có thể làm thay đổi lộ trình thoát dịch của toàn cầu.

Lambda hay còn có tên gọi là C.37 là biến chủng nCov xuất hiện lần đầu tiên tại Peru vào tháng 8/2020. Biến chủng này đang bị coi là nguyên nhân khiến quốc gia này có số người chết vì Covid-19 trên đầu người cao nhất thế giới. Biến chủng này chiếm tới 81% số ca nhiễm mới ở Peru từ tháng 4 tới nay.

Chuyên gia bệnh truyền nhiễm Maria Van Kerkhove, quan chức phụ trách kỹ thuật hàng đầu WHO, giải thích rằng Lambda sẽ không được xác định là "biến chủng đáng lo ngại" trừ khi được chứng minh mang những đặc điểm như khả năng lây nhiễm cao hơn, nghiêm trọng hơn, hoặc gây tác động đến các biện pháp đối phó như xét nghiệm và tiêm chủng.

Thomas Preiss, giáo sư chuyên về khoa học bộ gene tại Đại học Quốc gia Australia, cũng đánh giá cần điều tra thêm mới biết được liệu Lambda có thể "vượt qua biến chủng Delta về khả năng lây nhiễm trong cộng đồng trên thực tế" hay không.

Theo một số nguyên cứu chưa được xét duyệt của Đại học Chile công bố đầu tháng 7, biến chủng Lambda có khả năng làm giảm mức độ kháng thể chống lại virus ở những người đã tiêm vaccine Covid-19 Sinovac của Trung Quốc. Được biết, đây là loại vaccine được sử dụng rộng rãi ở nước này.

Về mức độ lây nhiễm của Lambda, nghiên cứu này nhận định chính loại biến chủng này đã làm tăng nguy cơ lây nhiễm cho người dân ở Chile, bất chấp việc Chile là một trong những quốc gia tiêm chủng nhanh nhất thế giới. Hiện tại, biến chủng này đang chiếm hơn 1/3 số ca nhiễm tại Chile.

Trong khi đó, nghiên cứu mới về biến chủng Epsilon, lần đầu tiên được phát hiện ở Mỹ, được cho là giúp chứng minh virus có thể tự biến đổi theo nhiều cách và có nguy cơ né được lá chắn miễn dịch.

Trong một bài báo đăng trên tạp chí Science hồi đầu tháng, các nhà khoa học chỉ ra ba đột biến của Epsilon làm giảm hiệu lực của các kháng thể trung hòa sinh ra từ những vaccine hiện nay, hoặc nhờ từng nhiễm nCoV. Họ còn phát hiện Epsilon đã tự sắp xếp lại một đoạn protein gai đặc biệt mà virus sử dụng để bám vào tế bào người, đánh giá đây là cách tránh miễn dịch "gián tiếp và bất thường".

Giới chuyên gia cho biết những biến chủng đáng lo ngại hiện nay dường như lây lan dễ dàng hơn, nhưng khi khả năng miễn dịch của cộng đồng gia tăng, virus sẽ chịu thêm áp lực tiến hóa mới có thể lách qua được lớp bảo vệ này. Cho nên trong bối cảnh biến chủng nCoV đang gia tăng hiện nay, các nhà khoa học có thể sẽ cần giải quyết vấn đề này bằng cách tăng liều vaccine.

Minh Hà