Tương nếp Úc Kỳ ở xã Úc Kỳ, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Nghề làm tương nếp được coi là một “di sản” quý giá mà ông cha đã để lại cho người dân ở xã. Theo thời gian, nghề làm tương nếp đã trở thành nghề truyền thống của người dân địa phương và là thứ ẩm thực đặc sản đang dần vươn xa ra các thị trường trong, ngoài tỉnh.

Tương nếp ở đây được làm từ 3 nguyên liệu chính là gạo nếp, đỗ tương và muối trắng. Cũng giống như tương của một số vùng miền khác được chế biến từ gạo nếp, đỗ tương và muối, song tương nếp Úc Kỳ lại mang hương vị riêng bởi thứ gạo nếp mà người dân địa phương sử dụng là nếp Thầu Dầu, một loại nếp đặc biệt hiện được trồng ở 2 xã Úc Kỳ và Xuân Phương, huyện Phú Bình, Thái Nguyên.

Tương Úc Kỳ thường được làm vào mùa thu vì đây là thời điểm làm tương phù hợp nhất trong năm. Cái nắng và không khí trong lành của những ngày mùa thu sẽ làm tương có hương vị thơm ngon hơn hẳn với các thời điểm còn lại trong năm.

Vào tháng 7/2015, Úc Kỳ được công nhận là làng nghề tương nếp truyền thống. Từ đó, người làng tích cực tham gia nhiều hội chợ xúc tiến thương mại ở Quảng Ninh, Hà Nội, Đà Nẵng… giúp đưa danh tiếng đi vào phía Nam.

Và mới đây, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã ban hành Quyết định số 31829/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy Chứng nhận Đăng ký Nhãn hiệu tập thể số 385161 “Tương Úc Kỳ đậm đà vị quê hương” cho Hội Nông dân huyện Phú Bình. Quyết định này có hiệu lực từ ngày cấp và hết hiệu lực sau 10 năm tính từ ngày nộp đơn (17/3/2020). 

Nhãn hiệu được bảo hộ tập thể, nằm trong danh mục hàng hóa nhóm 30: Nước tương (gia vị), tương đậu nành truyền thống; nhóm 35: Mua bán (kinh doanh) nước tương (gia vị), tương đậu nành truyền thống… Kèm theo quyết định này là danh sách 93 hộ dân của các xóm Tân Lập, Múc, Ngoài, Trại, Làng được phép sử dụng nhãn hiệu tập thể “Tương Úc Kỳ đậm đà vị quê hương”.

Với việc tương Úc Kỳ được cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể sẽ là cơ hội để sản phẩm có thể vươn rộng ra thị trường, góp phần nâng cao thu nhập cho người làm tương ở xã Úc Kỳ. Như vậy tính đến nay, huyện Phú Bình đã có 3 sản phẩm nông nghiệp được công nhận nhãn hiệu tập thể gồm: Gà đồi Phú Bình, Gạo nếp Thầu Dầu và Tương Úc Kỳ.

Minh Hà