Như đã đưa tin, tàu vũ trụ New Horizons của NASA mới đây đã tiếp cận với vật thể xa và cổ xưa nhất hệ Mặt trời trong lịch sử khoa học vũ trụ. Đó là thiên thạch mang tên Ultima Thule. Sự kiện được NASA đánh giá là cực kỳ quan trọng trong lịch sử. Bởi lẽ, chúng ta đang tiếp cận với một vật thể được giữ nguyên trạng như cách đây 4,6 tỉ năm.

Vào lúc 5h33 giờ ngày 1/1/2019 GMT (tức 12h33 giờ Việt Nam), tàu New Horizons đã ở cách bề mặt của vật thể Ultima Thule khoảng 3.540 km với tốc độ bay là 50.694km/h. Ultima Thule ở cách Mặt Trời 6,4 tỷ km và cách Diêm vương tinh 1,6 tỷ km, là vật thể xa nhất mà một tàu vũ trụ từng bay qua cho đến thời điểm này.

Cuộc tiếp cận thực chất đã diễn ra từ khoảng 12h33 phút trưa ngày 1/1/2019 theo giờ Việt Nam, nhưng do khoảng cách giữa Ultima Thule với Trái đất là quá xa, nên phải cần đến hơn 6 tiếng đồng hồ để tín hiệu từ truyền được về Trái đất. Tổng cộng thời gian để NASA nhận và phân tích được tín hiệu là khoảng 10h.

Quá trình quay video của chuyến đi là không thể do sẽ nó mất tới 6 giờ để truyền tín hiệu từ Trái Đất đến tàu vũ trụ và thêm 6 giờ nữa để nhận được phản hồi từ con tàu.

Ultima Thule không chỉ là vật thể xa nhất, mà thậm chí là cổ xưa nhất từng được con người phát hiện. Các nhà khoa học cho biết Ultima Thule là độc nhất vô nhị bởi nó là tàn tích từ thuở sơ khai của hệ Mặt Trời và có thể đem lại câu trả lời về nguồn gốc các hành tinh.

Vật thể này đang ở trong tình trạng đóng băng sâu đến mức gần như bảo toàn nguyên dạng cấu trúc ban đầu. Việc tiếp cận được vật thể này này mở ra hy vọng về việc tìm hiểu quá trình các hành tinh được hình thành. Kết quả này sẽ tạo điều kiện cho các nhà khoa học có cái nhìn rõ ràng hơn về hệ Mặt Trời.

Hiện các nhà khoa học cũng chưa rõ hình dạng cụ thể của Ultima Thule. Vật thể này đã được phát hiện năm 2014 với sự trợ giúp của kính viễn vọng không gian Hubble và được cho là có kích cỡ 19-32km. Tàu thám hiểm sẽ chụp 900 bức ảnh trong quá trình bay qua Ultima Thule. Những bức ảnh rõ ràng hơn về Ultima Thule sẽ được công bố trong nay mai. Nhưng để lấy được hết những dữ liệu của Ultima Thule, dự tính sẽ phải đến tận tháng 9/2020 mới hoàn thành.

Trước đó một ngày, tàu vũ trụ khác của NASA là OSIRIS-REx cũng lập kỷ lục khi đi lần đầu tiên đi vào quỹ đạo của tiểu hành tinh Bennu, vật thể nhỏ nhất có đường kính 500m. Quỹ đạo nằm cách Trái Đất 110 triệu km này đánh dấu một bước ngoạt trong lịch sử nhân loại, bởi hiện chưa có tàu vũ trụ nào bay quanh được một vật thể nhỏ gần đến như vậy, với đủ trọng lực để khiến tàu di chuyển ổn định trong quỹ đạo.

Hai kỳ tích trên diễn ra đúng ngày kỷ niệm 50 năm lần đầu tiên con người khám phá được thế giới khác, khi tàu Apollo 8 lần đầu tiên đưa các nhà du hành vũ trụ Mỹ vào đến vùng tối của Mặt Trăng và trở về Trái Đất an toàn vào tháng 12/1968.

Ultima Thule nằm trong vành đai Kuiper (Kuiper belt) - một dải chứa các thiên thạch siêu lạnh bao quanh hệ Mặt trời, có quỹ đạo cách hành tinh thứ 8 là Hải Vương Tinh khoảng 2 tỷ km, và cách sao Diêm Vương 1,5 tỉ km.

Theo tính toán của NASA, vành đai Kuiper chứa hàng trăm nghìn thiên thể giống như Ultima. Tất cả có niên đại gần như cùng thời điểm hình thành Hệ Mặt trời - khoảng 4,6 tỉ năm.

Với riêng Ultima Thule, có khá nhiều điểm nó khiến cho giới khoa học cảm thấy thú vị. Đầu tiên, khu vực nó tồn tại có ánh Mặt trời chỉ bằng khoảng 0,5% những gì Trái đất hận được, do đó nhiệt độ tại đây chỉ cách độ 0 tuyệt đối khoảng 30 - 40 độ C.

Ở mức lạnh như thế này, các phản ứng hóa học cơ bản đều bị đình trệ. Điều này có nghĩa rằng Ultima Thule có thể đang được giữ nguyên trạng giống hệt thời điểm nó ra đời. Hay nói cách khác, chúng ta sẽ được ngắm nhìn Ultima Thule giống hệt như lúc 4,6 tỉ năm về trước.

Lý do tiếp theo là vì Ultima tương đối nhỏ (chỉ khoảng 30km chiều ngang). Có nghĩa rằng chỉ New Horizons là đủ để nghiên cứu nó mà không cần đến những cỗ máy lớn hơn trong tương lai.

Và thứ 3 là vị trí của nó - hoàn toàn trong vành đai Kuiper. Bên trong Hệ Mặt trời, các vật thể hoàn toàn có thể va chạm lẫn nhau. Vành đai Kuiper thì khác, nó hoàn toàn ổn định, nên có thể nói Ultima hoàn toàn vô sự từ đó đến nay.

"Mọi thứ chúng ta sẽ tìm hiểu về Ultima - từ thành phần, cấu tạo, cách nó được hình thành, cho đến việc liệu nó có khí quyển và vệ tinh xoay quanh không - sẽ tiết lộ rất hiều về thời điểm Hệ Mặt trời. Ultima thực sự là một vật thể độc nhất vô nhị." - Alen Stern, chuyên gia phụ trách dự án New Horizons cho biết.

New Horizons được đưa vào vũ trụ hồi tháng 1/2006. Đó là con tàu đầu tiên mang nhiệm vụ khám phá những khu vực xa nhất của Hệ Mặt trời. 9 năm và gần 8 tỉ kilomet di chuyển, New Horizons mang lại những tấm hình đầu tiên về Diêm Vương tinh (Pluto). Sau đó, con tàu tiếp tục hành trình hướng đến quỹ đạo của Hải Vương tinh, và tìm đến những vật thể xa xôi nhất của Thái dương hệ.

Bức ảnh chụp Trái Đất 50 năm trước của NASA được tạo ra như thế nào?

Nasa ôm mộng lớn biến Mặt Trời thành thấu kính thu hút người ngoài hành tinh

Phát hiện thêm hành tinh mới trong Hệ Mặt trời

Thuý Hằng