Những “thợ săn” trên biển

Biển miền Trung mùa này êm ả. Những chiếc bẫy tôm hùm giống giăng đầy mặt biển ven bờ rồi kéo ra tận những đầm, phá. Một ngày trung tuần tháng 4, theo chân anh Bùi Văn Chiến, phường Vĩnh Trường, TP Nha Trang, chúng tôi có dịp trải nghiệm nghề săn tôm hùm trên vịnh Nha Trang.

Chiều đã xế bóng, anh Chiến ngồi ở đầu mũi thuyền công suất hơn 20CV, tự tay buông những cái bẫy trong sóng biển đong đưa. Trong chốc lát, gần 100 chiếc bẫy tôm đã được anh thả xuống biển, phao bẫy tôm trắng xóa nổi lềnh bềnh trên mặt biển.

Sáng hôm sau, anh Chiến khoe bẫy của anh dính liền 3 con, trong đó có 1 con tôm hùm sao. Với giá bán hiện nay, 3 con tôm anh kiếm được hơn 1 triệu đồng.

Theo anh Chiến, trước đây, khi nghề nuôi tôm hùm lồng mới bén duyên trên dải đất Nam Trung bộ, nghề săn tôm hùm giống vẫn ít người biết đến vì nhu cầu tôm giống không cao. Thế rồi, khi những bè nuôi tôm hùm dày đặc, nhu cầu tôm giống cũng tăng theo. Từ chỗ có hơn 10.000 đồng/con tôm hùm giống, nay gấp hàng chục lần. Ngày trước, người ta thường lặn bắt tôm hùm giống ở các rạn đá san hô, về sau người dân nảy ra sáng kiến lấy những cục đá san hô nhỏ khoan nhiều lỗ bằng đầu chiếc đũa tre để dụ tôm vào đó. Hàng trăm cục đá san hô ấy được buộc vào một sợi dây thừng bện chắc chắn, người bẫy tôm thường gọi là dây triên, có gắn phao xốp rồi thả xuống nước. Hàng đêm, tôm hùm con đi kiếm ăn, gặp những tổ nhân tạo bèn chui vào trú ngụ. Những chiếc bẫy tôm hùm được đặt nhiều ngày dưới lòng biển, mỗi ngày người bắt tôm hùm đi kiểm tra bẫy một lần. Nơi nào thường có tôm hùm dính bẫy, nơi đó bẫy được đặt ngày càng nhiều. 

Trong giới bẫy tôm, họ thích nhất bẫy được tôm hùm sao - loại tôm có giá bán cao nhất hiện nay. Anh Nguyên Thế Hải, một ngư dân ở xã Vĩnh Lương, TP Nha Trang, cho biết cách đây 2 năm, có đêm anh trúng liền 5 triệu đồng nhờ bẫy được tôm hùm sao có đến vài chục con. Anh Hải không phải là số hiếm trong những người kiếm ra tiền triệu mỗi đêm. Ở vùng chài ven biển Vĩnh Lương - một trong những địa phương có nghề săn tôm hùm giống đầu tiên và nhiều nhất Khánh Hòa từ hàng chục năm qua, nên rất nhiều người sống khá giả nhờ nghề này. Ông Hai Tơn, một ngư dân có thâm niên 40 năm trong nghề biển, chia sẻ: “Trong số những người làm nghề biển tại xã thì có khoảng 30% người làm nghề săn tôm hùm giống. Trước đây, săn tôm hùm giống kiếm tiền khá dễ dàng, nhưng 5 năm trở lại đây nguồn tôm hùm giống ít dần nên thu nhập của dân săn tôm cũng bấp bênh”.

Chưa cấm được bẫy tôm

Nghề nuôi tôm hùm lồng ngày càng phát triển tại miền Trung, trong khi đó nguồn tôm giống ngày càng khan hiếm, bởi vậy tôm hùm giống ngày có giá. Tại Khánh Hòa, hiện có gần 20.000 lồng bè nuôi tôm hùm thương phẩm, do đó phải cần hàng triệu con tôm giống mỗi năm. Vào những vụ mùa nuôi thả tôm hùm, nhiều chủ lồng bè đi khắp nơi mua tôm giống, đôi lúc việc thả tôm chậm trễ cả tháng trời vì không tìm đâu ra giống. Theo anh Ngô Văn Thắng, một chủ nuôi tôm hùm tại Cam Ranh, giá tôm hùm giống đang ở mức 350.000 - 450.000 đồng/con, cao hơn những năm trước khoảng 100.000 đồng/con. Chính vì giá tôm giống cao nên nhiều hộ dân không kham nổi vốn để đầu tư, chỉ thả tôm cầm chừng.

Theo Chi cục Nuôi trồng thủy sản tỉnh Khánh Hòa, dự tính năm 2014, toàn tỉnh có 19.000 lồng tôm hùm (năm 2013 là 18.842 lồng). Hiện nay, tôm hùm giống chưa thể tiến hành sinh sản nhân tạo, nghề nuôi tôm hùm lồng hoàn toàn phụ thuộc vào việc khai thác tôm hùm con ngoài tự nhiên nên khá bấp bênh. Hiện khả năng tôm hùm giống khai thác ở các vùng biển Khánh Hòa chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu, số còn lại trông chờ nguồn giống từ các địa phương khác và giống nhập khẩu từ nước ngoài. 

Hơn nữa, vùng biển Nha Trang có quá nhiều bẫy tôm hùm nên đã ảnh hưởng đến môi trường và hoạt động du lịch. Mới đây, tỉnh Khánh Hòa ra “tối hậu thư” nghiêm cấm việc đánh bắt tôm hùm giống trên vịnh Nha Trang. Tuy cấm là vậy, nhưng những thợ săn tôm hùm giống vẫn bám biển, bởi đây là nguồn sống của nhiều cư dân vùng biển này. Hơn nữa muốn chuyển đổi nghề cũng cần có vốn liếng, trong khi tiền vay từ các ngân hàng phúc lợi khó khăn, nên nhiều người lo lắng.