Ccuốn sách Phê bình phân tâm học - Phía của những ám ảnh nghệ thuật của TS Vũ Thị Trang (Viện Văn học) bỗng trở nên "nóng" trong cộng đồng quan tâm tới văn học và khoa học xã hội hơn cả khi cuốn này được trao tặng thưởng của Hội đồng lý luận phê bình văn học nghệ thuật trung ương và sau đó là giải thưởng Tác giả trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam vài tháng trước.

Lý do là TS Đỗ Hải Ninh (cũng ở Viện Văn học) đưa thông tin lên mạng xã hội "tố" bà Trang đã "đạo văn" toàn bộ 1 chương trong đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ Tự truyện và tiểu thuyết Việt Nam sau 1986 nhìn từ phê bình phân tâm học thuộc Viện Khoa học xã hội mà TS Vũ Thị Trang chủ nhiệm đề tài, làm cùng với 5 người khác trong đó có bà Hải Ninh.

TS Đỗ Hải Ninh có đơn đề nghị lần 1 lên Học viện Khoa học xã hội (Học viện) về việc TS Vũ Thị Trang "đạo văn". Học viện có văn bản trả lời bà Đỗ Hải Ninh, trong đó khẳng định theo các điều trong hợp đồng thuê khoán chuyên môn giữa Học viện và TS Vũ Thị Trang ngày 3/8/2017 và biên bản nghiệm thu ngày 16/8/2018 thì TS Đỗ Hải Ninh không thực hiện toàn bộ chương 2 của đề tài cấp bộ kể trên. Về kiến nghị vi phạm bản quyền tác giả của TS Trang, Học viện khẳng định TS Ninh cần phải có minh chứng rõ ràng, xác thực và thực hiện đúng theo các quy định của pháp luật về quyền tác giả.

Không đồng tình với trả lời này, TS Đỗ Hải Ninh đã làm đơn kiến nghị lần 2. Nữ TS này khẳng định trong thực tế bà viết toàn bộ chương 2 của đề tài nghiên cứu trên. TS Đỗ Hải Ninh cho rằng tuy tên các tiểu mục đã được thay đổi, có viết thêm một số phần, đảo vị trí các đoạn và một số chỗ diễn đạt lại nhưng TS Vũ Thị Trang đã sao chép các đoạn TS Đỗ Hải Ninh viết đưa vào sách với hơn 40 đoạn, tương đương hơn 11.700 chữ, chiếm khoảng hơn 60% của Phần III của cuốn sách.

Về sự việc này TS Vũ Thị Trang trước đó đã cho biết: "2 chuyên đề TS Đỗ Hải Ninh viết trong đề tài nghiên cứu cấp Bộ do tôi làm chủ nhiệm có nằm trong bản Tổng hợp báo cáo khi nghiệm thu đề tài, đó là khái niệm tự truyện, tương tác giữa tự truyện với hồi ký, tiểu thuyết dài gần hai chục trang, phần này tôi đã bỏ khi in sách của mình vì nó không phải hướng của phê bình phân tâm học”.

Bất ngờ hơn, mặc dù TS Đỗ Hải Ninh đi tố người khác "đạo văn" nhưng trong 20 trang sách trong cuốn “Tiểu thuyết có yếu tố tự truyện trong văn học Việt Nam đương đại” xuất bản tháng 3/3020 của bà lại là phần nằm trong đề tài cấp Bộ của TS. Vũ Thị Trang đã được nghiệm thu trước đó vào tháng 6/2019.

Cụ thể, trong cuốn sách “Tiểu thuyết có yếu tố tự truyện trong văn học Việt Nam đương đại” của TS. Đỗ Hải Ninh có tổng cộng 4 mục (1.2.1 Khái niệm tự truyện; 1.2.2 Hồi kí, nhật kí và tự truyện; 1.2.3 Tự truyện và tự thuật; 1.2.4. Tự truyện, tiểu thuyết và tiểu thuyết tự thuật) dài từ trang 29 đến trang 48 lại là phần nằm gần như hoàn toàn trong đề tài của TS. Vũ Thị Trang dài từ trang 75 đến trang 88.

Sau thời gian ‘kín tiếng’ trước ồn ào liên quan tới cuốn sách 'Phê bình phân tâm học - Phía của những ám ảnh nghệ thuật' của TS Vũ Thị Trang, chủ tịch Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật T.Ư Nguyễn Thế Kỷ đã lên tiếng.

Ông Kỷ cho biết cuốn sách của TS Vũ Thị Trang hồi tháng 11/2021 được hội đồng tặng thưởng loại C trong bảng xếp loại 4 mức (A, B, C và khuyến khích) do hội đồng xét tặng cho các tác phẩm, công trình xuất bản trong năm 2020.

Về vấn đề "vi phạm bản quyền" liên quan đến cuốn sách Phê bình phân tâm học - Phía của những ám ảnh nghệ thuật mà TS Đỗ Hải Ninh đã có thư phản ánh tới hội đồng hồi tháng 1, ông Kỷ nói hội đồng không có chức năng và thẩm quyền phân xử.

Hội đồng vẫn đang theo dõi việc xử lý và phán quyết chính thức từ Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam là cơ quan giao, quản lý, nghiệm thu đề tài; Nhà xuất bản Khoa học xã hội Việt Nam là nơi xuất bản cuốn sách và Cục Đăng ký sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và công nghệ) là cơ quan cấp bản quyền.

Tuy vẫn chờ đợi các cơ quan trên phán xử rồi mới đưa ra quyết định với tặng thưởng đã trao cho cuốn sách của bà Trang, nhưng ông Kỷ khẳng định quan điểm nếu có chuyện "đạo văn" như phản ánh của bà Ninh và báo chí gần đây, Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật trung ương sẽ xử lý nghiêm theo đúng quy định, đúng tinh thần tôn trọng liêm chính học thuật.

Anh Hà