Trong không khí Lễ tôn vinh trí thức KH&CN tiêu biểu 2019, do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức tại Hà Nội nđược tổ chức vào đầu tháng 11/2019, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã chia sẻ nhiều suy nghĩ, trăn trở với cộng đồng khoa học Việt Nam và về việc làm sao để khơi dậy được nguồn trí tuệ của cộng đồng khoa học tại Việt Nam.

Cần phải nhanh chóng đưa ra các chính sách khuyến khích tư nhân đầu tư cho KH&CN

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết, những năm qua đất nước đã đạt được những thành tựu phát triển rất đáng kể, liên tục tăng trưởng kinh tế, nhưng do chiến tranh, xuất phát điểm quá thấp nên trình độ kinh tế - xã hội của Việt Nam còn khiêm tốn so với mặt bằng chung trên thế giới. Thu nhập theo đầu người của Việt Nam hiện chỉ đứng thứ 130 trên thế giới, thuộc diện các nước thu nhập trung bình. Trong bối cảnh còn nhiều điều khó khăn như vậy, các nước khác, các nhà khoa học thế giới đều đánh giá nguồn lực quý nhất của Việt Nam là con người, trí tuệ.

Vậy làm sao chuyển các tri thức ấy trở thành các chính sách cụ thể, thúc đẩy sự tham gia của các nhà khoa học vào xây dựng chính sách mới, đổi mới tư duy cho phát triển đất nước?

Theo Phó Thủ tướng, cái chúng ta cần ngay lúc này đó là các chính sách phù hợp để khuyến khích được sự sáng tạo trong xã hội và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực.

Bộ KH&CN cần thực hiện những điều chỉnh chính sách đầu tư cho các hoạt động KH&CN với mục tiêu lấy doanh nghiệp làm trung tâm thông qua việc tái cấu trúc hàng loạt chương trình quốc gia, để các chương trình này có thể hỗ trợ kết nối viện/trường với doanh nghiệp cùng giải quyết vấn đề của doanh nghiệp hoặc hỗ trợ doanh nghiệp làm chủ những công nghệ mới.

Tuy nhiên, điều đó vẫn chưa đủ, bởi trong Hội nghị Triển khai công tác ngành KH&CN hồi đầu năm 2019, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã từng chỉ ra “có rất nhiều chương trình nhưng chưa có chính sách khuyến khích hỗ trợ doanh nghiệp và sản phẩm của doanh nghiệp Việt Nam có hàm lượng KH&CN tiếp cận được thị trường trong nước và thế giới”. 

Những điều đó càng thể hiện tầm quan trọng của đổi mới tư duy để có thể kịp thời đưa ra các cơ chế chính sách, đặc biệt là chính sách để “doanh nghiệp thấy lợi ích trước mắt và lâu dài của việc đầu tư vào khoa học và giáo dục” vẫn là nhiệm vụ hàng đầu.

Cần phải đổi mới tư duy quản lý KH&CN ở khu vực công  

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định việc đổi mới tư duy quản lý KH&CN, đặc biệt là nguồn lực đầu tư cho khoa học là yếu tố vô cùng quan trọng để tạo điều kiện phát triển cho ngành khoa học nước nhà. 

Mặc dù Bộ KH&CN đã thực hiện sửa đổi, ban hành nhiều thông tư hướng dẫn nhằm mục tiêu “sử dụng hiệu quả nguồn lực còn hạn chế như hiện nay, tạo điều kiện cho các nhà khoa học đỡ vất vả” tuy nhiên, cơ chế tài chính và các quy trình, thủ tục thực hiện hồ sơ nghiên cứu là nhóm vấn đề được các nhà khoa học kiến nghị nhiều nhất.

Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, GS.TS Nguyễn Đình Công cũng từng kiến nghị tại buổi đối thoại giữa các nhà khoa học và Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam vào tháng 4/2017, các nhà khoa học vẫn đang phải “vật lộn” với các quy trình, thủ tục, nhiều quy định chưa rõ ràng, thậm chí có những cách hiểu khác nhau trên cùng một văn bản. 

Cũng tại Hội nghị Triển khai công tác ngành KH&CN hồi đầu năm 2019, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã từng nhìn nhận một trong những nguyên nhân của vấn đề này, “còn nhiều chính sách của các bộ ngành chưa thực sự coi KH&CN là quốc sách, động lực, là chìa khóa có thể nói là quan trọng bậc nhất để chúng ta có thể thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình hay để chúng ta có thể phát triển nhanh và bền vững”.

Theo quan điểm của Phó Thủ tướng, “để đổi mới tư duy quản lý không đơn giản”, nên Chính phủ đã giao Bộ KH&CN cùng với các bộ liên quan “rà soát lại tổng thế chính sách quản lý khoa học” để có thể “xây dựng chính sách quản lý về KH&CN theo một tư duy mới trong nhiệm kỳ quản lý tới đây”. Do đó, Phó Thủ tướng cũng mong muốn VUSTA cùng đội ngũ trí thức, nhà khoa học cần trực tiếp tham gia xây dựng khung chính sách quản lý KH&CN theo tư duy mới.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam kỳ vọng: “Đội ngũ trí thức, nhà khoa học của Việt Nam sẽ không chỉ tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp khoa học, công nghệ mà còn là những tấm gương sáng của những trí thức yêu nước, góp phần đóng góp, lan tỏa những giá trị tốt đẹp trong xã hội, đẩy lùi những tác động xấu của cơ chế kinh tế thị trường”.

• Sở hữu trí tuệ Việt Nam thăm và làm việc tại Trung tâm Thẩm định Sáng chế của Trung Quốc

• Chẩn đoán chính xác biến chứng do béo phì với thiết bị mới

• Tìm thấy loại protein trong hệ tiêu hóa con người có thể khiến tế bào ung thư tự diệt

Mai An