Làn sóng tranh cãi về quyền sở hữu trí tuệ

OpenAI mới đây đã nhá hàng về phiên bản Sora 2 với tính năng sản xuất video với nội dung có bản quyền. 

Dù chỉ ở chế độ mời, Sora đã nhanh chóng vươn lên đứng đầu bảng xếp hạng App Store của Apple, trở thành ứng dụng miễn phí số 1 chỉ sau vài ngày ra mắt. Nền tảng này cho phép người dùng tạo video ngắn bằng AI từ văn bản hoặc hình ảnh, và tính năng nổi bật nhất là “cameos” – cho phép tải dữ liệu sinh trắc học để đưa hình ảnh kỹ thuật số của chính mình vào các cảnh quay được tạo ra.

Tuy nhiên, chính tính năng này đã châm ngòi cho tranh cãi. Trên mạng xã hội đã tràn ngập những clip được làm bằng Sora với nhân vật có bản quyền như Pikachu và SpongeBob - thậm chí có cảnh các nhân vật này xuất hiện cùng “deepfake” AI của CEO OpenAI Sam Altman, mỉa mai cách tiếp cận bản quyền của OpenAI.

Sự lan truyền chóng mặt của các video này đã khiến những làn sóng mâu thuẫn giữa đổi mới và vi phạm mà các công ty AI tạo sinh đang phải đối diện ngày càng dâng cao. Đồng thời, sự bức xúc lan rộng trong cộng đồng người sở hữu bản quyền cũng ngày càng lan rộng.

Sự ra mắt của Sora vừa là một bước đột phá, vừa là một phép thử

Trước phản ứng đó, công ty khởi nghiệp này đã có bước chuyển hướng từ mô hình chủ động 'yêu cầu loại bỏ', trong đó các hàng phim và công ty giải trí phải chủ động gửi yêu cầu cấm sử dụng nội dung bản quyền tới OpenAI để không bị xâm phạm các tác phẩm thuộc sở hữu, sang mô hình 'tham gia tự nguyện', tức công ty công nghệ phải có sự cho phép rõ ràng trước khi bất kỳ nội dung có bản quyền nào được sử dụng trong sản phẩm do người dùng tạo.

Sự điều chỉnh của OpenAI diễn ra trong bối cảnh ngày càng nhiều cuộc chiến pháp lý và đạo đức xoay quanh việc các công ty AI huấn luyện và triển khai mô hình dựa trên dữ liệu có bản quyền. Trong vài tháng qua, nhiều tập đoàn truyền thông, bao gồm The New York Times, đã kiện OpenAI và Microsoft vì cáo buộc vi phạm bản quyền, trong khi các hãng thu âm lớn cũng theo đuổi các vụ kiện chống lại startup AI bị cho là sao chép giọng hát và giai điệu trái phép.

Tuy nhiên ngay cả với những biện pháp bảo vệ mới, Altman cũng thừa nhận Sora sẽ khó tránh khỏi việc bị lạm dụng. “Chắc chắn sẽ có một số trường hợp biên tạo ra những sản phẩm không nên xuất hiện,” ông nói.

Trong ngành điện ảnh, các hãng phim và công ty đại diện tài năng đã bày tỏ lo ngại rằng nội dung do AI tạo có thể làm mờ ranh giới về quyền sở hữu, đặc biệt nếu người hâm mộ hoặc nhà sáng tạo sử dụng công cụ như Sora để sản xuất các tác phẩm phái sinh giống với tài sản có bản quyền.

Câu hỏi về “sử dụng hợp lý” (fair use) vẫn chưa có lời giải rõ ràng, trong khi các nhà quản lý tại Mỹ và châu Âu vẫn đang loay hoay xác định cách phân loại mối quan hệ giữa AI tạo sinh và luật bản quyền hiện hành.

Sau những chỉ trích lan rộng, OpenAI hiện đang nỗ lực cân bằng quan hệ hợp tác với các ngành công nghiệp giải trí, xuất bản và phần mềm. Sự ra mắt của Sora vừa là một bước đột phá, vừa là một phép thử. Sự thành công ban đầu của ứng dụng cho thấy nhu cầu to lớn với các công cụ sáng tạo bằng AI, nhưng sự lạm dụng lan truyền chóng mặt cũng đã chỉ rõ ranh giới mong manh giữa đổi mới và vi phạm.

Altman cho biết nhằm đảm bảo những tác phẩm bản quyền được sử dụng hợp pháp, OpenAI đang xem xét phương thức chia sẻ doanh thu với các chủ sở hữu bản quyền có nội dung hoặc nhân vật được sử dụng trong video do người dùng tạo, đồng thời mô tả mục tiêu là “một dạng tương tác mới thậm chí còn có giá trị hơn cả việc chia sẻ doanh thu, nhưng dĩ nhiên chúng tôi… muốn cả hai đều có giá trị.”

Quỳnh Trang