Trong nhiều dự án, Kiểm toán Nhà nước cho rằng, điều kiện giải ngân, thanh toán phần vốn góp của Nhà nước tham gia trong dự án và phần vốn vay của nhà đầu tư tại hợp đồng BOT chưa nêu cụ thể. Hợp đồng BOT quy định cơ quan nhà nước có thẩm quyền tạm ứng cho nhà đầu tư bằng 40%, tương ứng với giá trị phần vốn nhà nước do nhà đầu tư tổ chức thực hiện không đúng quy định.

Trường hợp dự án cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn được Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ sai phạm: Một số yếu tố trong phương án tài chính đã thay đổi trong quá trình thực hiện dự án, song nhà đầu tư và cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chưa điều chỉnh hợp đồng BOT.

Tại dự án này, chi phí sửa chữa thường xuyên cũng chưa phù hợp định mức, chi phí trung tu và đại tu chưa phù hợp. Kiểm toán chỉ rõ, cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn chi phí thường xuyên tăng 0,34 tỷ đồng; chi phí trung tu tăng 41 tỷ đồng; chi phí đại tu tăng 77,9 tỷ đồng.

Cũng theo Kiểm toán Nhà nước, giải ngân vốn vay và vốn góp chủ sở hữu chậm so với dự kiến trong phương án tài chính do vốn góp chủ sở hữu chỉ đạt 86%; vốn vay đạt 88% kế hoạch. Chưa cập nhật vào phương án tài chính thu nhập từ lãi tiền gửi phát sinh tại dự án năm 2019 và 2020 là 10,9 tỷ đồng.

Dự án xuất hiện nhiều yếu tố thay đổi ảnh hưởng đến tính khả thi của dự án nhưng các bên chưa xem xét kịp thời trình cấp có thẩm quyền điều chỉnh dự án theo quy định. Dự án đưa vào vận hành nhưng các bên chưa thỏa thuận dự toán chi phí quản lý thu phí làm cơ sở thực hiện, chậm lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ thu phí tự động không dừng.

Được biết, dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn có tổng chiều dài gần 170km, với tổng mức đầu tư trên 12.189 tỷ đồng, thực hiện theo hình thức BOT. Dự án gồm hai hợp phần: xây dựng 64km đường cao tốc đoạn Km45+100 - Km108+500 và tăng cường mặt đường Quốc lộ 1 đoạn Km1+800 - Km106+500 dài 105km. Dự án sau khi hoàn thành, đưa vào khai thác đã rút ngắn thời gian từ Hà Nội - Lạng Sơn từ 3,5 xuống còn 2,5 tiếng.

Tập đoàn Đèo Cả là đơn vị "đi sau" tại Dự án cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, thậm chí đơn vị này đóng vai trò "giải cứu" dự án.

Đại điện Công ty BOT Bắc Giang - Lạng Sơn cho biết dự án cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn khởi công từ tháng 7/2015, và do nhà đầu tư cũ là Công ty UDIC quản lý.

Nhưng sau đó dự án phải dừng thi công và ông Nguyễn Văn Dương, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần đầu tư UDIC bị cơ quan điều tra bắt giữ vì tội tổ chức đánh bạc, trong đại án đánh bạc qua mạng. Nhà đầu tư cũ không đảm bảo năng lực và vướng mắc vào vụ án hình sự.

Tháng 6/2017, Tập đoàn Đèo Cả được mời vào tiếp nhận và “giải cứu” dự án. Khi đó, khối lượng công việc của dự án mới chỉ triển khai được khoảng 13% giá trị hợp phần tăng cường mặt đường Quốc lộ 1 (hợp phần cao tốc chưa triển khai).

Sau khi tiếp nhận dự án, Tập đoàn Đèo Cả được giao thêm hợp phần tăng cường Quốc lộ 1 (chiều dài 110 km) và đã hoàn thành vào tháng 3/2018; hợp phần cao tốc (chiều dài 64,56 km) hoàn thành và thông xe kỹ thuật cuối năm 2019, đưa vào vận hành khai thác từ tháng 1/2020.

Trong quá trình tiếp nhận và thực hiện dự án, nhà đầu tư cũng nỗ lực tháo gỡ những vướng mắc còn tồn động và đã chủ động mời KTNN vào làm việc để soát xét, đánh giá lại và kịp thời điều chỉnh các tồn tại dự án.

Tập đoàn Đèo Cả (DeoCa Group) được biết đến là một trong những doanh nghiệp lớn đang triển khai nhiều dự án BOT, BT tại Việt Nam với quy mô hàng chục nghìn tỷ đồng. Năm 2019, Tập đoàn Đèo Cả tái cơ cấu tập trung các dự án BOT của mình vào chung một thành viên của tập đoàn là Công ty Đầu tư hạ tầng giao thông Đèo Cả (Hamadeco).

Hiện Tập đoàn Đèo Cả đang sở hữu nhiều trạm BOT và các công trình hầm đường bộ BOT như: Đèo Hải Vân, Đèo Cả, Cù Mông, hầm Phú Gia - Phước Tượng.

Đèo Cả vẫn đang là Tập đoàn đang triển khai hàng loạt dự án cao tốc trọng điểm như: Cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh dài 115 km, tổng mức đầu tư hơn 20.900 tỷ đồng; Cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng dài 43km, tổng kinh phí đầu tư 8.743 tỷ đồng; Cao tốc Câm Lâm - Vĩnh Hảo 8.900 tỷ đồng; vào tháng 5/2021, Tập đoàn đang đề xuất làm tuyến đường An Hữu- Cao Lãnh khoảng 6.000 tỷ đồng...

Hiện nay, Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank) là đơn vị tài trợ nguồn vốn chủ yếu cho các dự án hạ tầng của Tập đoàn Đèo Cả. Các tài sản đảm bảo của dự án, bao gồm các quyền thu phí và toàn bộ nguồn thu từ các trạm thu phí, quyền tiếp nhận máy móc thiết bị, các động sản,… thuộc dự án đều được thế chấp tại Vietinbank.

Ngoài ra, Tập đoàn Đèo Cả cũng là đơn vị đang đề xuất phát hành trái phiếu doanh nghiệp để hút vốn PPP đầu tư các tuyến cao tốc.

Nhóm PV