Hiện nay, các quốc gia đang tìm cách sản xuất vaccine ngừa COVID-19 phải đối mặt với nhiều trở ngại về hậu cần ngay cả khi các quy định về bằng sáng chế vaccine được miễn trừ.

Đối với một số quốc gia có trang thiết bị cần thiết để sản xuất vaccine với công nghệ mRNA một cách hiệu quả và an toàn, việc bãi bỏ quyền sáng chế có thể mang lại lợi ích rất nhiều. Tuy nhiên, nhiều quốc gia khác thiếu năng lực này.

"Phần lớn các quốc gia trên thế giới thiếu khả năng sản xuất và phân phối vaccine COVID-19, đặc biệt là ở quy mô cần thiết để kiểm soát đại dịch này. Họ cần kinh phí, cơ sở sản xuất, nguyên liệu thô và đội ngũ nhân viên với chuyên môn cao về công nghệ”, Richard Marlink, Giám đốc Viện Y tế Toàn cầu Rutgers, lý giải.

Như vụ việc vào tháng 4 mới đây, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Mỹ đã kiểm tra nhà máy Emergent BioSolutions ở Baltimore và sau đó dừng hoạt động sản xuất ở cơ sở này vì phát hiện một loạt vấn đề.

Nhà máy không duy trì được tình trạng vệ sinh sạch sẽ, xử lý chất thải không phù hợp vì chất thải phát sinh được vận chuyển qua nhà kho trước khi xử lý, có thể gây ô nhiễm cho các khu vực khác. Nhân viên còn kéo những túi chất thải y tế chưa niêm phong từ khu vực sản xuất qua nhà kho.

Tường nhà máy bị bong tróc, sàn bị hư hỏng và bề mặt gồ ghề nên không thể được làm sạch và vệ sinh triệt để. Các nhân viên còn cởi bỏ quần áo bảo hộ ở nơi cất giữ nguyên liệu thô dành cho sản xuất.

Nhà máy được cho là đã làm hỏng khoảng 15 triệu liều Johnson & Johnson, và hơn 100 triệu liều đang bị giữ khi cơ quan quản lý kiểm tra xem chúng có nhiễm tạp chất hay không.

"Vaccine là sản phẩm sinh học phức tạp. Nó phức tạp hơn nhiều so với thuốc và cần được sản xuất trong các cơ sở có tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng cao nhất", William Moss, giám đốc điều hành Trung tâm Tiếp cận Vaccine Quốc tế tại Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg, nói. "Tác dụng phụ liên quan đến một lô vaccine được sản xuất kém hoặc nhiễm tạp chất sẽ tác động nghiêm trọng đến lòng tin của công chúng vào vaccine".

Hiện quá trình thảo luận về đề xuất miễn áp dụng bản quyền sáng chế đối với vaccine ngừa COVID-19 vẫn đang được diễn ra với nhiều ý kiến trái chiều. Trong khi Liên minh châu Âu (EU) cùng với một số quốc gia và vùng lãnh thổ gồm Australia, Brazil, Anh, Nhật Bản, Na Uy, Singapore, Hàn Quốc, Thụy Điển và Đài Loan (Trung Quốc) tiếp tục bày tỏ hoài nghi về việc khởi động các cuộc đàm phán và đề nghị có thêm thời gian để phân tích đề xuất thì các nước Pakistan, Argentina, Bangladesh, Ai Cập, Indonesia và Kenya nằm trong số những nước ủng hộ khởi động đàm phán.

Các bên tiếp tục bất đồng về các khía cạnh như liệu việc từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine ngừa COVID-19 có giúp thực hiện mục tiêu đánh bại đại dịch, thời gian cũng như thời hạn áp dụng đề xuất này.

Trong những tháng qua, nhiều nước đề xuất tạm thời miễn áp dụng những nghĩa vụ phát sinh theo TRIPS đối với vaccine ngừa COVID-19 để bất kỳ quốc gia nào cũng có thể sản xuất vaccine mà không cần lo lắng về bằng sáng chế. Những ý kiến ủng hộ đề xuất này cho rằng điều này giúp tăng sản lượng vaccine tại các nước đang phát triển, nơi cho đến nay nhận được quá ít vaccine.

Tuy nhiên, các hãng dược phẩm lớn cũng như các nước mà các hãng này đặt trụ sở đến nay vẫn phản đối gay gắt đề xuất trên.

Thanh Hà