Tranh chấp bản quyền bài hát Gánh mẹ

Vụ tranh chấp bản quyền bài thơ “Gánh mẹ” xuất phát từ việc ông Trương Minh Nhật nộp đơn khởi kiện Công ty TNHH Lý Hải Production và ông Đoàn Đông Đức (nghệ danh Quách Beem) vì đã sử dụng bài thơ “Gánh mẹ” do ông sáng tác từ năm 2014 mà không xin phép, không trả phí tác quyền cho ông. Vụ việc đã được Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh thụ lý để giải quyết ngày 28/11/2019.

Quách Beem vẫn được công chúng biết đến là tác giả phần lời và phần nhạc (phần hòa âm, phối khí) của bài hát “Gánh mẹ” đang rất nổi tiếng từ năm 2019 trên các trang mạng xã hội, được nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng trong các cuộc thi, trong các chương trình giải trí tại Việt Nam.

Công ty TNHH Lý Hải Production (Lý Hải Production) là đơn vị sản xuất bộ phim “Lật Mặt 4”. Trong bộ phim “Lật Mặt 4”, Lý Hải Production đã sử dụng bài hát “Gánh mẹ” theo thỏa thuận sử dụng bản quyền với Quách Beem.

Về phía Quách Beem, ông cho rằng bài hát “Gánh mẹ” là do ông sáng tác từ năm 2013 và đã được Cục Bản quyền cấp giấy chứng nhận đăng ký bản quyền, vì vậy ông không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Theo thông tin được công bố, tác phẩm âm nhạc (bài hát) “Gánh Mẹ” được Cục Bản quyền cấp giấy chứng nhận đăng ký bản quyền vào ngày 24 tháng 4 năm 2019.

Về phía Lý Hải Production, người đại diện là ông Lý Hải thì cho rằng, Lý Hải Production là bên thứ ba, khi sử dụng bài hát “Gánh Mẹ” trong bộ phim “Lật mặt 4” đã thực hiện đúng quy định pháp luật khi ký kết hợp đồng sử dụng tác phẩm với Quách Beem – Người đã được Cục Bản quyền cấp giấy chứng nhận đăng ký bản quyền đối với bài hát “Gánh Mẹ”.

Tranh chấp kéo dài đến tận phiên tòa 21/10/2020 vẫn chưa đi đến hồi kết.

Vụ tranh chấp bản quyền phim Trạng Tí

Vụ tranh chấp bản quyền phim Trạng Tí xuất phát từ một vụ kiện tranh chấp quyền tác giả khác ồn ào không kém năm 2018 giữa họa sĩ Lê Linh và công ty Phan Thị.

Theo đó Họa sĩ Lê Linh, người đã vẽ các nhân vật truyện Thần đồng đất Việt từ năm 2002 đến 2005. Sau tập 78, họa sĩ ngừng sáng tác. Các tập tiếp theo do các họa sĩ khác hợp tác với Phan Thị thực hiện. Sau đó, Lê Linh phát hiện trong hồ sơ đăng ký bản quyền, bà Mỹ Hạnh ghi tên mình là đồng tác giả với anh. Năm 2007, anh quyết định kiện về tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ.

Trong đơn khởi kiện, họa sĩ Phong Linh yêu cầu xác định ai là tác giả duy nhất của bộ truyện Thần đồng đất Việt, thay vì là đồng tác giả với bà Phan Thị Mỹ Hạnh như hồ sơ đăng ký bản quyền từ Phan Thị. Anh cũng đề nghị Phan Thị không được phép sáng tác những biến thể của nhân vật trong bộ truyện. Họa sĩ yêu cầu công ty Phan Thị xin lỗi nếu tòa phán quyết anh là tác giả bộ truyện. Vụ việc kéo dài nhiều phiên tòa, nhiều phiên tranh luận gay gắt. Đến tháng 9/2019, Tòa án Nhân dân TP.HCM công nhận ông Lê Linh là tác giả duy nhất của hình tượng 4 nhân vật Tí, Sửu, Dần, Mẹo trong Thần đồng đất Việt. Ông Lê Linh là tác giả hình thức thể hiện gốc, còn công ty Phan Thị là chủ sở hữu tác phẩm, được sử dụng 4 hình tượng nhân vật này vào sản xuất kinh doanh nhưng phải tôn trọng quyền nhân thân của tác giả.

Và khi trailer bộ phim Trạng Tí được tung ra, bên cạnh những lời khen về kỹ xảo, dấu ấn văn hóa Việt và dàn diễn viên nhí, có rất nhiều bình luận lên tiếng “đòi công bằng” cho họa sĩ Lê Linh - tác giả của bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt. Một bộ phận khán giả cho rằng đơn vị sản xuất phim vi phạm quyền tác giả của họa sĩ Lê Linh khi chỉ ký hợp đồng với Công ty Phan Thị. 

Tuy nhiên, theo Luật sư Phan Vũ Tuấn, phó chủ tịch hội Sở hữu trí tuệ TP.HCM trả lời câu hỏi "Việc nhà sản xuất phim Trạng Tí mua bản quyền chuyển thể truyện tranh Thần đồng đất Việt từ công ty Phan Thị có đúng pháp luật?", luật sư cho hay:

“Theo quy định của pháp luật, quyền tác giả đối với tác phẩm bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Chủ sở hữu quyền tác giả có quyền làm tác phẩm phái sinh”.

Đối với hợp đồng mua bản quyền chuyển thể giữa nhà sản xuất phim Trạng Tí và Công ty Phan Thị, thì đây là hợp đồng độc lập của các tổ chức với nhau. Nếu đối tượng của hợp đồng là tác phẩm chuyển thể từ các tác phẩm truyện tranh thì cần xác định tác phẩm truyện tranh gốc có thuộc quyền sở hữu của công ty Phan Thị hay không.

Trường hợp, tác phẩm gốc do công ty Phan Thị là chủ sở hữu thì công ty này hoàn toàn có quyền làm tác phẩm phái sinh, tức là chuyển thể sang hình thức kịch bản phim, sau đó hoàn toàn có thể chuyển nhượng, cho phép... tổ chức, cá nhân khác sử dụng kịch bản này.

Tuy nhiên, việc làm tác phẩm phái sinh phải đảm bảo không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm gốc, tức là đảm bảo quyền nhân thân của tác giả (quyền Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả, theo quy định tại Khoản 4 Điều 19 luật Sở hữu trí tuệ).

First News-Trí Việt tố Thái Hà Books vi phạm tác quyền sách

Cuốn sách mà 2 nhà sách tố cáo nhau là cuốn Think and Grow Rick của tác giả nổi tiếng Napoleon Hill. Theo trang cá nhân của ông Nguyễn Mạnh Hùng - Giám đốc Thái Hà Books thì First News đã vi phạm tác quyền cuốn sách trên khi cố tình in cuốn sách trên mà Thái Hà Books đã mua bản quyền hợp pháp từ MindPower Press từ năm 2012 và dịch ra tiếng Việt với tên gọi 13 nguyên tắc Nghĩ giàu - Làm giàu.

Theo ông Hùng, First News đã vi phạm tác cuốn sách Think and Grow Rick như làm giống hình thức bìa sách của cuốn 13 nguyên tắc Nghĩ giàu - Làm giàu, đổi tên bản tiếng Việt cho cuốn sách là Nghĩ Giàu - Làm Giàu nhưng thiết kế tương tự như sách của Thái Hà Books....

Tuy nhiên ngay sau ý kiến của ông Hùng, ông Nguyễn Văn Phước - Giám đốc nhà sách First News đã lên tiếng phản đối. Ông Phước cho rằng chính Thái Hà Books mới là đơn vị vi phạm tác quyền cuốn sách Think and Grow Rick khi First News đã mua tác quyền từ năm 2005.

Sau quá trình làm việc với ông Nguyễn Ngọc Bảo, Phó Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành cùng đại diện của 2 bên, việc tranh chấp đã được hạ hồi phân giải.

Cụ thể, 2 bên cùng thống nhất: Việc xuất bản cuốn sách Think and Grow Rich của 2 công ty không vi phạm về bản quyền. Bản quyền cuốn sách này do 2 công ty mua của 2 chủ sở hữu khác nhau, với 2 phiên bản khác nhau, không có tranh chấp.

Ngoài ra, 2 bên cùng thống nhất có sự điều chỉnh về thiết kế bìa sách, tên tác giả cho phù hợp tại lần tái bản sau. Cụ thể, phiên bản bìa sách trong các lần xuất bản tiếp theo của First News sẽ khác hoàn toàn với phiên bản bìa sách của Thái Hà Books. Về phía Thái Hà Books, phiên bản bìa sách trong các lần xuất bản tiếp theo sẽ bổ sung thêm tên người biên tập, chú giải là Ross Cornwell.

Qua những vụ việc trên có thể thấy, mặc dù hệ thống quy định pháp lý của Việt Nam đã cơ bản đầy đủ, giúp các tổ chức cá nhân có cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền, lịch ích hợp pháp của mình đối với Quyền sở hữu trí tuệ nói chung, và lĩnh vực Quyền tác giả nói riêng, tuy nhiên, điều cần hướng tới của các nền tư pháp là làm sao để tránh được tối đa các tranh chấp, nhanh chóng phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi xâm phạm quyền.

Vì vậy, Việt Nam cần xây dựng cơ chế công bố tác phẩm và hệ thống các công cụ công bố, tra cứu, rà soát thông tin tác phẩm thống nhất để tác giả dễ dàng công bố được tác phẩm của mình, mọi tổ chức cá nhân dễ dàng tra cứu, rà soát thông tin chủ sở hữu để tránh rủi ro “mua nhầm” khi ký kết thỏa thuận sử dụng tác phẩm.

Phương Mai