Mặc dù có nhiều điểm tương đồng về sự hưng phấn và dòng vốn, các nhà phân tích cho rằng thị trường AI hiện nay có nền tảng vững chắc và khả năng đổ vỡ toàn diện thấp hơn nhiều.

Hiện tượng đầu tư vào AI ngày nay có nhiều nét tương đồng với thời kỳ dot.com:

Vốn hóa Kỷ lục: Cổ phiếu công nghệ và truyền thông hiện chiếm 34% vốn hóa thị trường S&P 500, vượt qua mức kỷ lục 33% thiết lập đúng vào đỉnh điểm của bong bóng dot.com năm 2000

.Tập trung Vốn: Tám trong mười doanh nghiệp giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới là các "gã khổng lồ" công nghệ, chiếm 40% giá trị toàn bộ S&P 500 ($22 nghìn tỷ), tăng mạnh so với 25% cách đây 25 năm.

Định giá Dựa trên Tiềm năng: Giống như các công ty dot.com, nhiều công ty AI thu hút dòng vốn khổng lồ chủ yếu dựa vào tiềm năng thay đổi thế giới, chứ không phải lợi nhuận thực tế ngay lập tức.

Đầu tư Hạ tầng Khổng lồ: Sự phát triển của AI tạo sinh đòi hỏi chi phí đầu tư hạ tầng cực lớn. Morgan Stanley ước tính thế giới cần tới $2.900 tỷ USD để xây dựng hạ tầng cho AI tạo sinh từ nay đến năm 2028, gần tương đương tổng chi đầu tư của toàn bộ doanh nghiệp S&P 500 trong năm 2023. 

Mặc dù có những tín hiệu "nóng", thị trường AI được đánh giá là có nền tảng tài chính và vận hành khác xa so với thời kỳ dot.com, giúp giảm thiểu nguy cơ đổ vỡ: Bong bóng dot.com từng tràn ngập các công ty "trên giấy" chưa hề có doanh thu. Ngày nay, các đơn vị dẫn dắt AI là những tập đoàn toàn cầu có nguồn thu hàng chục tỷ USD (ví dụ: Microsoft Azure đạt $86 tỷ/năm, OpenAI dự báo $20 tỷ doanh thu vào cuối năm 2025).

Khác với các startup dot.com "khởi nghiệp khá rẻ", AI đòi hỏi chi phí vận hành khổng lồ (sức mạnh tính toán, chip xử lý). Điều này buộc các nhà sáng lập phải cân nhắc kỹ lưỡng lợi nhuận so với chi phí, không thể "tăng trưởng bằng mọi giá" như trước. Các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) hiện nay khắt khe hơn, đòi hỏi phân tích chi tiết về tài chính, chiến lược sử dụng vốn và mức độ phù hợp sản phẩm, khác hẳn tư duy "mì ăn liền" thời dot.com. Sự phát triển của AI không chỉ dựa vào startup mà còn có sự tham gia mạnh mẽ của "ông lớn" công nghệ toàn cầu. Sự kết hợp này tạo nên một hệ sinh thái vững chắc, mở ra nhiều cơ hội IPO hay M&A. 

Các startup AI hiện tại cũng được đánh giá là "khỏe mạnh" và trưởng thành hơn so với thế hệ đi trước. Các nhà sáng lập AI có trong tay "sổ tay thực chiến" từ thất bại của thế hệ dot.com, giúp họ tránh sai lầm "tăng trưởng bằng mọi giá". Nhà đầu tư hiện nay tập trung vào tính bền vững, buộc các startup tập trung vào yếu tố cơ bản, quản trị chi phí chặt chẽ và chỉ mở rộng khi cần thiết.

Các doanh nghiệp buộc phải quan tâm đến bài toán đạo đức AI, quyền riêng tư dữ liệu và độ chính xác của mô hình, tạo ra lợi thế cạnh tranh mới thay vì chỉ tập trung vào tốc độ.

Làn sóng AI hiện tại có dấu hiệu hưng phấn và rủi ro từ sự kỳ vọng quá mức, tương tự bong bóng dot.com. Tuy nhiên, nhờ vào nền tảng tài chính vững chắc, quy trình quản trị chuyên nghiệp hơn và sự tham gia của các tập đoàn công nghệ lớn, nguy cơ một cú sụp đổ kéo dài hàng thập kỷ là khó xảy ra. Dù vậy, các nhà đầu tư vẫn cần giữ sự thận trọng để đảm bảo AI trở thành một cuộc cách mạng công nghệ thực sự, thay vì chỉ là một "cơn sốt" ngắn ngủi.

Phạm Tuấn