Xu hướng làm việc tự do đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Theo báo cáo khảo sát được công bố vào tháng 9/2021 của Agile Talent Collaborative và khoa Tâm lý thuộc trường Đại học Toronto, xu hướng làm việc tự do (freelance) đang mở rộng trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Cùng với đó, càng có nhiều người chọn gắn bó với hướng làm việc này khi có hơn 60% người tham gia khảo sát cho rằng họ sẽ theo đuổi sự nghiệp làm việc tự do toàn thời gian hoặc bán thời gian.

Tương tự, khảo sát của Anphabe vào tháng 1/2022 cho thấy sau đại dịch, xu hướng làm việc kết hợp ở nhà và công sở lên ngôi, cùng với làn sóng làm việc tự do đã thu hút mạnh mẽ nguồn nhân lực.

Từ công việc toàn thời gian tại một công ty cố định, không ít người chuyển sang làm việc tự do, không ký hợp đồng cố định và chỉ nhận các dự án độc lập. Bởi lẽ, công việc tự do không bị ràng buộc thời gian, địa điểm và lựa chọn làm công việc mình mong muốn. Như nghiên cứu của Edelman Intelligence tiến hành trên nền tảng Upwork - nơi kết nối các công ty và freelancer - cho thấy lực lượng lao động tự do đang ngày càng trẻ hóa. Có 50% thuộc Thế hệ Z (18-22 tuổi), 44% Millennials (23-38 tuổi), 30% Thế hệ X (39-54 tuổi) và 26% Baby Boomers (từ 55 tuổi trở lên) đang làm việc tự do. 

Theo đuổi sự tự do

Cẩm Loan (TP.HCM) hiện là nhà sáng tạo nội dung (Content Creator) trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Facebook, Instagram và YouTube. Chị còn tập trung phát triển kênh cá nhân cho bản thân và tư vấn xây dựng kênh cho nhiều cá nhân, doanh nghiệp khác.

Thời điểm sau khi nghỉ việc tại một công ty Agency, Cẩm Loan quyết định không tiếp tục công việc ở công ty khác mà bắt đầu học thêm về Digital Marketing. Nhưng để có thể vừa học vừa không phải nhờ sự giúp đỡ kinh tế từ gia đình, Cẩm Loan quyết định nhận các dự án freelance. Cẩm Loan cho biết sau 6 tháng làm tự do, chị quay lại làm việc toàn thời gian vì nhận được lời đề nghị từ một nhãn hàng mà chị khá thích. Nhưng sau hơn 3 năm làm việc, chị lại rơi vào trạng thái kiệt sức, cảm thấy mệt mỏi mỗi sáng thức dậy với công việc lặp đi lặp lại, phải ngồi 9-10 tiếng tại công ty mỗi ngày, chấm công đều đặn mỗi sáng và phải chịu kẹt xe mỗi chiều.

Thời điểm đó, những dự định phát triển bản thân bắt đầu “cháy” lại một lần nữa sau những năm nguội lạnh, Cẩm Loan quyết định nghỉ việc và dấn thân vào con đường Freelancer toàn thời gian để có thời gian phát triển hình ảnh cá nhân và làm được việc mình thích. 

“Có nhiều lý do để bắt đầu, lý do lớn nhất để lựa chọn làm việc tự do là theo đuổi sự tự do. Tự do đồng nghĩa với việc phải tự lo tất cả mọi điều trong cuộc sống và tự do là cách ngắn nhất để mình tiến đến mục tiêu độc lập tài chính”, Cẩm Loan chia sẻ.

Cũng làm công việc của một nhà sáng tạo nội dung, Minh Châu (TP.HCM) hiện là một nhà sáng tạo nội dung cho kênh TikTok Bí Ngô. Minh Châu chọn công việc tự do từ năm 2020 vì phù hợp với quỹ thời gian của bản thân.

Ngoài tự do về thời gian thì công việc tự do cũng có khả năng thúc đẩy sự sáng tạo nhiều hơn cho người trẻ. “Dấn thân vào công việc tự do cũng là lúc mình có nhiều cơ hội để thử sức hơn. Thời gian linh hoạt, kích thích nhiều sự sáng tạo và nhiều trải nghiệm là những điểm mình cảm thấy cực kì tâm đắc khi là một freelancer sáng tạo nội dung”, Minh Châu cho biết.

Đa năng 

Tốc độ phát triển trên các nền tảng trực tuyến đòi hỏi các doanh nghiệp và cá nhân nổi tiếng (KOLs) phải liên tục cập nhật xu hướng để phù hợp với nhu cầu của khách hàng. Một freelancer phải đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau trong công việc của mình. 

Công việc tự do phù hợp với những cá nhân đa năng, một freelancer có thể làm nhiều công việc, hiểu biết về nhiều mảng bên cạnh kỹ năng chuyên môn ở mức “xịn” trong một lĩnh vực. Có thể nói, khi làm công việc tự do, bản thân họ phải vừa làm sếp vừa làm nhân viên. 

Đối với Cẩm Loan, công việc tự do đã cho Loan nhiều trải nghiệm đặc biệt. Khi thực hiện một dự án, một mình Loan phải thực hiện tất cả các khâu, từ chăm sóc khách hàng cho đến hỗ trợ kỹ thuật cho khách hàng. Ngoài ra, Loan phải tự chủ thời gian, không gian miễn sao đảm bảo chất lượng và tiến độ dự án. Những điều này cũng giúp Loan học hỏi và nâng cao được kiến thức. Đồng thời, công việc tự do còn giúp các freelancer dễ dàng cập nhật các xu hướng trên các nền tảng trực tuyến. 

Nhưng để đảm bảo hiệu quả công việc, rèn luyện kỷ luật bản thân cũng rất quan trọng. Đó là phải biết lên kế hoạch và sắp xếp công việc một cách khoa học trong khi vẫn đảm bảo chất lượng cuộc sống, đặc biệt là  sức khỏe. Với Minh Châu, khi theo đuổi công việc tự do, bản thân cần phải có khả năng làm chủ bản thân cũng như khả năng lên kế hoạch và thực hiện theo đúng lộ trình. 

Chấp nhận sự rủi ro

Lan Vy (Đà Nẵng) hiện đang làm một freelancer cung cấp các dịch vụ thiết kế website, quảng cáo, tư vấn khách hàng,…

Vy cho biết khi làm việc trong môi trường công sở sẽ có những ràng buộc hợp đồng lao động và có nguồn thu nhập ổn định. Khi chọn làm freelancer, Lan Vy phải xây dựng một kế hoạch kinh doanh rõ ràng và rèn luyện kỹ năng quản lý tài chính. Bởi lẽ, mức thu nhập của freelancer không cố định mà phụ thuộc vào dự án và khách hàng.

“Ở giai đoạn bắt đầu làm freelancer mình thật sự chưa nhiều kinh nghiệm, có những tháng không có một dự án nào. Dần dần về sau, mình biết phải có một kế hoạch kinh doanh cụ thể, xây dựng thương hiệu cá nhân, nâng cao uy tín, chất lượng dịch vụ mình cung cấp và kết nối với bạn bè để có thêm nhiều khách hàng”.

Ngoài ra, khi chọn làm freelancer, Vy sẵn sàng chấp nhận sự rủi ro. Không phải lúc nào công việc cũng thuận lợi, có nhiều khách hàng cố tình hỏi Vy chỉ để lấy ý tưởng chứ không ký hợp đồng. Không chỉ vậy, Vy còn gặp những trường hợp khi hoàn thành xong công việc thì khách hàng “biến mất”.

“Có những lúc mình cảm thấy rất ấm ức, cố gắng hoàn thành công việc trong vòng nửa tháng. Đến thời hạn giao sản phẩm thì khách hàng đưa ra nhiều lý do để không nhận sản phẩm. Trường hợp đau lòng hơn là không liên lạc được với khách hàng. Về sau, có kinh nghiệm hơn, mình buộc khách hàng phải cọc 30-50% để đảm bảo tài chính”.

Vy cho biết, hiện tại mức thu nhập của cô cũng khá ổn định, Vy tự chi trả bảo hiểm xã hội cho bản thân. Công nghệ ngày càng phát triển, nhiều người chọn làm freelancer, vì vậy mà sự cạnh tranh càng cao, Vy phải luôn xây dựng thương hiệu cá nhân của mình vững chắc và tạo ra những sản phẩm khác biệt nhằm thu hút khách hàng.

“Chọn làm công việc tự do không phải dễ, bạn phải có một nguồn vốn nhất định, phải xây dựng kế hoạch cụ thể, cùng với việc phải luôn kỷ luật bản thân để hoàn thành công việc đúng tiến độ”, Lan Vy tâm sự.

Đồng quan điểm trên, Cẩm Loan cũng chia sẻ: “Có tháng sẽ có nhiều dự án, nhưng có tháng sẽ không có dự án nào, có nhiều dự án mang lại nguồn thu nhập mà mình có thể sống trong nhiều tháng sau đó. Cần phải xây dựng một kế hoạch tài chính và tinh thần để cân bằng được mọi việc. Bởi mục tiêu của mình là độc lập tài chính và sống hạnh phúc với chính mình”.

Võ Liên