1/ Ý nghĩa của mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả được bày trên bàn thờ gia tiên ngày Tết xuất phát từ đạo Phật với hình ảnh trái cây 5 màu. Theo quan niệm nhà Phật, 5 màu quả tượng trưng cho ngũ thiện căn bản bao gồm: Huệ căn (sáng suốt), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), tấn căn (ý chí kiên trì) và tín căn (lòng tin).

Theo quan niệm của người Việt nói riêng và văn hóa phương Đông nói chung, mâm ngũ quả còn tượng trung cho 5 yếu tố của Ngũ hành là Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, là những yếu tố cấu thành nên vũ trụ. Đó cũng là lý do mâm ngũ quả thường có 5 loại trái cây với tên gọi khác nhau, màu sắc khác nhau.

Tùy mỗi địa phương, mâm ngũ quả chính là những mong muốn chung của người địa phương đó vào dịp Tết. Mâm ngũ quả là nét đẹp văn hóa của người Việt ở cả 3 miền. Mọi người đều mong muốn dâng những sản vật vùng miền, những gì tinh túy nhất dành cho ông bà, tổ tiên, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, thể hiện thành quả lao động cả năm dâng lên bề trên.

2/ Cách bày mâm ngũ quả chuẩn nhất cầu may mắn cả năm

Cách bày mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày Tết theo truyền thống

Mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày Tết theo truyền thống thường sẽ có nải chuối xanh đặt ở dưới cùng. Ở giữa thường đặt những quả cỡ lớn làm trung tâm như bưởi, bòng, dưa hấu, dừa…

Điểm xuyết xung quanh là các loại quả có kích cỡ, màu sắc khác nhau như táo, quất, nho… Cách bày biện này thường thấy ở các gia đình Bắc Bộ.

Chuối được bày trên bàn thờ thường là chuối tiêu già quả nhưng vẫn còn đủ xanh để trong những ngày Tết có thể chín dần, không bị hỏng. Mỗi nải chuối thường trên 20 quả với hình dáng cong cong để ôm được các loại quả khác.

Cách bày mâm ngũ quả theo ngũ hành

Ngoài việc bày mâm ngũ quả theo quan niệm từng vùng miền, lựa chọn sản vật đặc trưng của vùng miền ấy đặt lên bàn thờ với sự trang trọng nhất thì nhiều gia đình hiện nay cũng thường bày mâm ngũ quả theo ngũ hành. Với cách bày biện này, nhiều người cho rằng như vậy sẽ phù hợp với phong thủy để mọi việc hanh thông, đón thêm nhiều tài lộc trong năm mới. Một số gia đình còn khá cầu kỳ với việc chọn số lẻ trong mâm ngũ quả.

Nguyên tắc bày mâm ngũ quả theo ngũ hành thường bao gồm 5 loại quả có màu sắc khác nhau. Số 5 tượng trưng cho Phú – Quý – Thọ - Khang – Ninh, nói lên những mong muốn đạt được trong năm mới.

Mâm ngũ quả cũng được chọn 5 loại quả có 5 màu sắc khác nhau tương ứng với Ngũ hành Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, tượng trưng cho ngũ phúc: Giàu có – sang trọng – sống lâu – khỏe mạnh – bình an.

- Các loại quả màu đỏ thường là hồng, táo, thanh long.

- Các loại quả màu trắng thường là mận hoặc lê

- Các loại quả màu xanh thường là chuối, đu đủ, mãng cầu, na, sung, dừa, dưa hấu…

- Các loại quả màu nâu hoặc vàng như xoài chín, bưởi, quýt, cam…

- Các loại quả màu đen như nho đen hoặc các quả có màu tối, sẫm.

Khi sắp xếp mâm ngũ quả bày ngày Tết, các gia đình miền Bắc thường ưu tiên chọn những loại quả này:

- Nải chuối: Nải chuối là loại quả không thể thiếu trong mâm ngũ quả của mọi gia đình ngày Tết. Từ thực tế trên mâm ngũ quả, nải chuối nằm ở dưới nâng đỡ những quả khác cho thấy nải chuối mang ý nghĩa đem lại sự đùm bọc, sung túc bình an, tượng trưng cho sự đoàn kết và hạnh phúc của mọi người trong nhà. Lưu ý, khi chọn chuối bày trên mâm ngũ quả phải là chuối xanh, chưa chín tượng trưng cho hành Mộc và lâu hỏng.

- Quả phật thủ: Quả phật thủ có mùi thơm quyến rũ dùng để thờ Phật và gia tiên với mong muốn lưu giữ thần, Phật và gia tiên trong nhà lâu hơn để phù hộ cho gia chủ. Trên mâm ngũ quả, quả phật thủ thường được đặt ở trung tâm và nơi cao nhất.

- Quả bưởi: tượng trưng cho nguồn sức khỏe dồi dào của mọi người trong năm mới.

- Quả xoài: tạo nên mối quan hệ hòa thuận trong gia đình.

- Quả đu đủ: tượng trưng cho tiền bạc và tài lộc đầy đủ, thịnh vượng.

- Quả quất: biểu thị sự sung túc, gia chủ ăn nên làm ra.

Trong khi đó, người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài”ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.

Người miền Trung lại có cách bày biện trang trí mâm ngũ quả khá đơn giản. Thường là dứa đặt cao nhất, xung quanh được bày xoài, thanh long, táo, nho, quýt…

Lưu ý khi lựa chọn quả cho mâm ngũ quả

Bên cạnh việc chọn quả theo vùng miền hay ngũ hành, bạn nên chọn các loại quả để được tươi lâu hơn hơn.

Sau khi mua về, bạn không nên rửa khiến nước đọng nhiều trong các loại quả gây hỏng nhanh. Bạn chỉ nên dùng khăn giấy ẩm lau sạch. Với bưởi có thể hòa chút nước vôi, thấm vào khăn và lâu để vỏ bưởi được bóng đẹp, tránh bị ố vàng.

Nên lựa chọn các quả còn xanh nếu chọn vào ngày 27, 28. Nếu không vội bạn có thể chọn các loại quả vào ngày 29, 30 và bày lên bàn thờ để giúp mâm ngũ quả thật đẹp, thật tươi vào những ngày Tết.

Dù bày biện như thế nào thì điều quan trọng nhất vẫn chính là lòng hiếu thảo, sự thành tâm của con cháu đối với ông bà, tổ tiên, uống nước nhớ nguồn trong những ngày đầu năm. Đó chính là ý nghĩa tốt đẹp nhất mà phong tục truyền thống để lại cho những người đời sau.