Nằm cách Thủ đô Hà Nội 255km, hồ Na Hang thuộc địa phận huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang là nơi hội tụ của dòng sông Năng và sông Gâm. Hồ rộng hơn 8000ha được bao quanh bởi 99 ngọn núi trùng điệp mang những hình dáng khác nhau tạo nên một khung cảnh thiên nhiên vô cùng kỳ vĩ. Vào những tháng mùa mưa, nước hồ dâng cao, cả một vùng nước trải rộng mênh mông giữa thiên nhiên, các thác nước cũng chảy siết hơn như mời gọi những người lữ hành ưa thích khám phá đến chinh phục. Còn vào mùa khô, mặt hồ êm ả, mực nước rút xuống để lộ ra những cù lao đất đỏ và những hang động đá vôi nằm sâu trong lòng núi.

Mỗi mùa Na Hang lại có một vẻ đẹp riêng, mang đến cho khách du lịch một cảm xúc riêng. Tuy nhiên, theo chia sẻ của những người đã từng tới đây nhiều lần, mùa hè là thời gian thích hợp nhất để khám phá Na Hang. Ngoài việc ngắm nhìn núi rừng, thiên nhiên hoang dã, bạn còn có thể hòa mình vào dòng nước mát lạnh ở những con suối, chơi đùa với nước và đàn cá đang bơi lội tung tăng. 

Đến du lịch Hồ Na Hang, thuyền sẽ đưa bạn lướt nhẹ trên mặt hồ yên ả, thưởng ngoạn cảnh đẹp thơ mộng và khám phá những điểm nhấn trên hồ. Địa điểm đầu tiên là núi Pác Tạ, ngọn núi cao nhất trong 99 ngọn núi quanh hồ. Ngự trên đỉnh núi là hai ngôi đền Pác Tạ, Pác Vãng linh thiêng, được người dân nơi đây thờ kính. Nếu đền Pác Vãng là do cộng đồng người Hoa góp tiền xây dựng để thờ Quan đế Đại thần và thờ Mẫu. Thì di tích đền Pác Tạ là một trong những dấu tích còn lại minh chứng cho cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông lần thứ hai năm 1285: vị tướng tài giỏi Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật lúc đó đương trấn thủ vùng đất Tuyên Quang đã khôn khéo chỉ huy quân chống giặc từ Vân Nam xuống.

Chuyện kể rằng, trong thời gian trấn thủ vùng đất Tuyên Quang xưa, Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật đã đem lòng ái mộ con gái một viên tù trưởng địa phương. Cô thiếu nữ miền sơn cước tài mạo, xinh đẹp, tính tình hiền thục lại xuất thân trong một gia đình hiếu học. Sau khi đánh đuổi quân xâm lược Nguyên - Mông, triều đình đứng ra tổ chức hôn lễ cho Tướng quân Trần Nhật Duật với ái nữ xứ Tuyên. Trên đường đón vị hôn phu của Tướng quân họ Trần về Kinh đô, qua đây gặp cơn lốc xoáy dữ khiến thuyền bị lật. Người vợ trẻ của Trần Nhật Duật và cả đoàn tùy tùng bị chìm dưới dòng sông. Đã mấy ngày trôi qua, mà thân xác bà vẫn chưa được tìm thấy. Cảm thương trước tình cảnh của bà, Triều đình đã ra lệnh cho toàn dân đôi bờ sông Gâm tổ chức tìm vớt thi thể bà và trọng thưởng cho ai tìm thấy. Khi đó có người trong dòng họ Ma đã vớt được thi thể bà. Để tưởng nhớ người vợ trẻ của Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật, những người dân địa phương đã lập đền thờ ngay tại nơi bà quy thác.

Tiếp theo, bạn sẽ được dừng chân tắm mát và ngắm nhìn vẻ đẹp thác Mơ từ tầng cao đổ xuống. Trông xa, thác Mơ như một suối tóc mây màu trắng mềm mại của người con gái, buông hờ xuống mặt hồ phẳng lặng. Vẻ đẹp thơ mộng của Thác Mơ từ lâu đã trở thành biểu tượng du lịch của huyện Na Hang – Tuyên Quang là nơi dừng chân của du khách khi du lịch nơi đây.

Thác Mơ thuộc khu bảo tồn Na Hang, bao gồm 3 thác chính, mỗi con thác mang một vẻ đẹp riêng thu hút khách du lịch. Thác đầu ở trên cùng, nơi cao nhất. Thác dựng đứng, có độ dốc lớn và chịu sức ép cao nên dòng nước ở thác đầu rất mạnh, nước chảy xiết và tạo ra bọt trắng xóa mỗi khi đổ dòng xuống dưới. 

Thác thứ hai lại êm đềm hơn. Dòng nước chảy theo từng đợt, nhẹ nhàng đổ xuống dưới. Nhìn từ xa, dòng thác giống như một tấm lụa vắt ngang núi rừng xanh thẳm, tạo điểm nhấn cho cánh rừng đại ngàn. Tại dòng thác thứ hai này, bạn có thể đắm mình trong làn nước trong vắt. Do nước chảy êm ả nên bạn sẽ có cảm giác như đang ngồi giữa một dòng suối. 

Dòng thác cuối cùng chính là thác Mơ, nơi có dòng thác cao nhất.

Truyền thuyết Thác Mơ là câu chuyện đầy cảm động về vợ chồng nàng Mơ sinh sống dưới chân núi Pắc Ban. Một ngày, người chồng đi hái thuốc trong rừng mà mãi không về. Nàng Mơ thương nhớ không nguôi nên liều mình băng rừng đi tìm chồng nhiều ngày rồi lạc lối, và hóa thành một dòng thác.

Khách du lịch cũng có thể tản bộ qua những vạt rừng nguyên sinh, bước trên thảm lá khổng lồ, ngắm những cây sến, táu, lát có thân to đến vài người ôm. Tiếng thác nước, tiếng chim kêu vượn hú, ánh nắng bàng bạc xụyên qua tán lá rừng rậm rạp... sẽ là trải nghiệm thú vị trong chuyến hành trình khám phá vẻ đẹp thiên nhiên Na Hang.

Quanh Hồ Na Hang còn là nơi sinh sống của các dân tộc vùng cao như: Mông, Tày, Dao… mỗi tộc người đều có những phong tục, tập quán mang bản sắc văn hóa riêng biệt. Đến đây, bạn sẽ bị cuốn hút bởi những điệu hát cọi, hát quan làng, hát giao duyên ngọt ngào, sâu lắng; được nghe tiếng kèn pí lè, kèn lá, xem điệu múa khèn độc đáo; hay ngắm nhìn những bộ trang phục rực rỡ sắc màu của các cô gái Dao đỏ, bộ váy áo chàm đen kín đáo của các cô gái Tày xinh xắn.

Nằm trong khuôn viên Hồ Na Hang còn có 2 khu nuôi cá tầm quy mô lớn, bạn có thể thưởng thức món cá tầm ngon có tiếng nơi đây. Ngoài ra, nếu đến vào thứ 5 hoặc chủ nhật hàng tuần, bạn sẽ có dịp thăm chợ vùng cao Thượng Lâm, thưởng thức chén rượu ngô Na Hang nấu bằng men lá và nghe kể về những truyền thuyết của miền đất này.

Đến Na Hang, bạn có thể nghỉ ngơi thư giãn trong những căn nhà sàn nhỏ bằng gỗ, mái lợp lá cọ vừa độc đáo vừa dân dã, thưởng thức những món ăn đặc sản của núi rừng: cơm lam chấm muối vừng, măng rừng chấm mẻ, canh rau đắng, đặc biệt là rượu ngô được làm bằng men là cây rừng, càng uống càng say lòng; hay thưởng thức món cá đặc sản nổi tiếng: dầm xanh, Anh Vũ.

Du lịch trên lòng hồ, thưởng thức những món ăn đặc sản địa phương. Nhấp từng ngụm rượu ngô men lá mát dịu, thả hồn trong điệu hát Then và từng nhịp tình của cây đàn Tính. Có cảm giác được quên hết những gì đang hiện hữu, chỉ còn 1 cảm giác lâng lâng lan tỏa. Con người như hoàn toàn hòa nhập với thiên nhiên. Đắm chìm trong màu xanh của một chiếc gương khổng lồ nằm  giữa đại ngàn Việt Bắc...

...Vùng sinh thái Na Hang

Đẹp như trang huyền thoại

Dải Thác mơ mềm mại

Núi đẫm mình trong sương...

(Anh ơi, về Tuyên Quang -Thơ Quỳnh Nga)

Quyền Trung - Trần Thắng