Origami (gấp giấy) là bộ môn nghệ thuật được phát triển mạnh mẽ tại Nhật Bản. Ngày nay, những nghệ nhân Origami không chỉ dùng các loại giấy chuyên dụng để sáng tạo ra những tác phẩm mà tiền giấy cũng là chất liệu phổ biến. Tại Việt Nam, anh Liên Quốc Đạt (TP.HCM) đã sử dụng tiền giấy có mệnh giá thấp để tạo thành những tác phẩm từ đơn giản cho đến phức tạp.

Hơn 20 năm gắn bó với Origami, anh Quốc Đạt đã sáng tạo hơn 300 tác phẩm. Cùng với kho nội dung lên đến 200 video thu hút nhiều lượt xem, kênh YouTube LQD Money Origami là nơi lưu giữ cũng như chia sẻ các sáng tác của anh đến với bạn bè trong nước và quốc tế.

Truyện tranh, phim ảnh “chắp cánh” cho những ý tưởng

Biết đến Nhật Bản qua những bộ truyện tranh Manga, anh Quốc Đạt dần hình thành tình yêu đối với văn hóa Nhật. Sau này, Origami lại là cầu nối đưa anh đến gần hơn với xứ sở hoa anh đào. Sức khỏe yếu do bệnh tim bẩm sinh, tuổi thơ anh chỉ ở trong nhà, không tham gia các trò chơi vận động với các bạn cùng trang lứa. Lúc lên 5, dù chưa biết đọc, anh đã gấp nhiều mẫu hình khác nhau nhờ nhìn theo những kí hiệu hướng dẫn trong sách nghệ thuật gấp giấy Nhật Bản mà mẹ anh mua.

Việc gấp theo mẫu một cách rập khuôn dần khiến anh cảm thấy chán. Lúc này, anh đã nghĩ đến việc tự sáng tạo ra những hình ảnh mình thích. Từ việc đơn thuần gấp vì sở thích, cảm hứng sáng tạo trong anh đã trỗi dậy.

Các thiết kế của anh đa phần là động vật, các nhân vật trong trò chơi điện tử hay các bộ tiểu thuyết. Bởi lẽ, trước đó khi tham gia giảng dạy tại Trường Đại học Khoa học tự nhiên (ĐHQG TP.HCM), anh có cơ hội tham gia những chuyến đi thực địa. Tại đây, công việc của anh là quan sát, thu mẫu và khảo sát các loại động vật. Có lẽ vì vậy, những tác phẩm của anh trở nên sống động và độc đáo hơn.

Suốt khoảng thời gian gắn với những chuyến đi thực địa trong điều kiện thiếu thốn không có giấy chuyên dụng để gấp, anh Quốc Đạt đã tận dụng những mẫu giấy thông thường như phiếu thu mẫu, sổ tay và đặc biệt là tiền giấy để sáng tạo.

Để tạo nên một tác phẩm hoàn chỉnh, anh Quốc Đạt luôn đi từ tổng thể đến các chi tiết. Với anh, việc sáng tác trước tiên phải luôn có những định hình cơ bản trong đầu. Khi nhìn vào tờ giấy, anh sẽ tưởng tượng khu vực nào là đầu, khu vực nào là thân, các chi, đuôi,...để tạo hình mẫu con vật. So với các loại giấy chuyên dụng, tiền giấy khá dày, nhỏ, dai nên có những hạn chế nhất định và thường gấp không quá 50 bước.

“Hiện nay, tôi đang hướng đến sáng tác các tác phẩm đổi màu. Khi sử dụng giấy có 2 mặt màu khác nhau, tôi sẽ khắc họa được hình ảnh mẫu vật một cách sống động hơn. Một số tác phẩm đổi màu như Cô gái cáo, Vẹt, Gà trống, Hổ may mắn, Gấu mèo, Cá voi sát thủ...”, anh Quốc Đạt chia sẻ.

Trong suốt quá trình sáng tạo, mẫu khó nhất với anh là những mẫu có độ chi tiết cao, chẳng hạn như mẫu long thần lấy ý tưởng từ tác phẩm Ryujin của Satoshi Kamiya. Thông thường, những người gấp Origami sẽ dùng một tờ giấy vuông lớn, anh đã đơn giản hóa lại để gấp bằng tiền thay vì sử dụng tờ giấy 1m5x1m5. Bằng 10 tờ tiền giấy anh đã ghép thành mẫu long thần, có vẩy nhỏ. Với những chi tiết như vậy, anh Đạt phải khéo léo và kiên nhẫn để hoàn thành. 

Từ gấp “cho vui” đến triển lãm quốc tế

Mặc dù bận rộn với công việc kinh doanh, anh vẫn dành thời gian theo đuổi bộ môn Origami để thỏa niềm đam mê. Cho đến nay, anh Quốc Đạt đã có hơn 200 tác phẩm được công bố trên kênh YouTube. Những tác phẩm được anh hướng dẫn một cách cụ thể với những nếp gấp điêu luyện đã được bạn bè thế giới quan tâm và yêu thích.

Lí giải việc lập kênh YouTube, anh cho biết việc vẽ sơ đồ để lưu lại như lúc trước tốn khá nhiều thời gian. Trong khi đó, anh sáng tác chỉ mất một ngày nhưng vẽ sơ đồ lại tốn hơn cả tuần. Từ đó, anh nghĩ đến việc quay lại video để lưu giữ. Niềm vui của anh là nhìn thấy mọi người có thể gấp những tác phẩm mình hướng dẫn bằng tiền của quốc gia họ.

Không chỉ được biết đến tại Việt Nam, các tác phẩm của anh dần được bạn bè quốc tế yêu thích. Tháng 9/2021, lần đầu tiên các tác phẩm Origami gấp bằng tiền giấy được mời trưng bày tại triển lãm Chicago (Mỹ) và được đánh giá cao. Bên cạnh đó, các sáng tác của anh còn được đăng trên các tạp chí Origami quốc tế, trong đó phải kể đến tạp chí The 12th Korea Origami Convention (Hiệp hội Origami Hàn Quốc) sắp phát hành năm nay.

Không chỉ dừng lại ở triển lãm quốc tế, thời gian tới, anh sẽ cố gắng công bố các tác phẩm để giới thiệu với những người yêu thích Origami. Anh hi vọng có thể tập hợp các tác phẩm Origami bằng tiền giấy của các tác giả khác tại Việt Nam để chia sẻ với bạn bè thế giới. Anh mong rằng Origami sẽ được giảng dạy một cách bài bản cho các bạn trẻ có thể tiếp cận con đường sáng tác, vẽ diagram,... Điều này sẽ thúc đẩy sự phát triển của Origami ở Việt Nam.

Võ Liên