"Sóng Mun" theo cách lý giải của người Dao Thanh Y xã Quảng Đức là lễ hội cầu bình an, cầu may mắn. Đây là nghi lễ truyền thống có từ lâu đời và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nghi lễ “cầu bình an, cầu may mắn” được tổ chức 1 năm 3 lần vào dịp khai xuân đầu năm mới (ngày 2/2 âm lịch), các ngày 12-13/7 và 20-21 tháng Chạp hằng năm tại các bản, làng của đồng bào Dao Thanh Y.

Để thực hiện nghi lễ, các hộ dân trong làng, bản sẽ cùng nhau góp lễ để già làng là người sẽ đại diện cho bản, làng thực hiện toàn bộ nghi lễ. Già làng phải là người đàn ông đã được cấp sắc, có uy tín, được nhân dân trong bản, làng suy tôn lên. Lễ vật cầu bình an, cầu may mắn của người Dao Thanh Y thường có gà, thịt lợn, xôi ba màu, bánh gù, rượu trắng... Tất cả đều là những sản phẩm nông nghiệp do người dân lao động, sản xuất được để tỏ lòng thành kính.

Trong nghi lễ, già làng sẽ thực hiện các bài cầu, khấn bằng tiếng Dao cổ. Khi lễ Sóng Mun kết thúc cũng là lúc người dân trong bản làng sẽ cùng nhau bày mâm cỗ ăn uống thể hiện sự gắn kết cộng đồng, phát huy tính đoàn kết xóm làng. Qua đó, lễ hội sẽ giúp người dân trong bản làng gắn bó, hỗ trợ, giúp đỡ nhau trong cuộc sống, cùng nhau lao động, sản xuất để xây dựng bản làng được ấm no, hạnh phúc. Lễ Sóng Mun là nét đẹp văn hoá tâm linh của đồng bào Dao Thanh Y tại Hải Hà, góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc, giá trị văn hoá các dân tộc trên địa bàn huyện.

Từ năm 2024, “Sóng Mun” của người Dao huyện Hải Hà không chỉ tổ chức riêng lẻ tại các bản làng mà đã trở thành lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, nhiều phong tục tập quán tốt đẹp của người dân đã được khôi phục và bảo tồn. Qua đó, từng bước đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, thu hút du khách đến với địa phương, đồng thời góp phần phát triển văn hóa, con người giàu bản sắc Quảng Ninh.

Lễ hội Sóng Mun Xuân Ất Tỵ 2025 diễn ra với nhiều hoạt động hấp dẫn, như: Phiên chợ vùng cao, liên hoan các CLB văn nghệ dân gian, thi vấn tóc phụ nữ Dao Thanh Y, thi ẩm thực dân tộc, thi trình diễn trang phục dân tộc, thi gói bánh lá dứa, thi thổi kèn lá, giao lưu hát đối, nhảy sạp. Cùng với đó là hoạt động thi đấu các môn thể thao dân tộc, như: Đẩy gậy, kéo co nữ dân tộc thiểu số và các trò chơi đi cầu kiều, bịt mắt bắt vịt, ném còn…

Trong đó, đẩy gậy, kéo co là những môn thi truyền thống của Lễ hội Sóng Mun. Đẩy gậy không đòi hỏi trang thiết bị cầu kỳ, chỉ cần một chiếc gậy dài, vừa đủ làm dụng cụ chính để hai đối thủ so tài. Mỗi vận động viên sẽ nắm chặt hai đầu gậy và sử dụng sức mạnh, sự khéo léo để đẩy đối thủ ra khỏi vòng tròn thi đấu. Môn này không chỉ yêu cầu sức khỏe mà còn đòi hỏi chiến thuật, sự nhanh nhẹn và tinh thần bền bỉ của các đấu thủ. Còn kéo co là môn thể thao thể hiện cho sự đoàn kết của tập thể. Chỉ với một sợi dây thừng, các đội sẽ thể hiện sức mạnh, tinh thần đoàn kết, sự phối hợp khéo léo giữa các thành viên. Ngoài việc diễn ra ở không gian các lễ hội, kéo co và đẩy gậy cũng là hai môn thi được lựa chọn để tổ chức tại các kỳ Đại hội Thể dục thể thao huyện Hải Hà trong những năm qua.

Huỳnh Đăng