Được tổ chức bởi Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, sự kiện này không chỉ là một sân khấu tôn vinh tài năng mà còn là lời khẳng định mạnh mẽ cho quyết tâm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Ca trù, loại hình nghệ thuật đã được UNESCO ghi danh là cần được bảo vệ khẩn cấp từ năm 2009.

Phát biểu khai mạc, bà Lê Thị Ánh Mai, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, nhấn mạnh Liên hoan tiếp nối thành công của các lần trước, nhằm động viên, thúc đẩy hoạt động truyền dạy, thực hành ca trù ở cơ sở, đồng thời phát hiện và bồi dưỡng các tài năng trẻ. Liên hoan lần này là một minh chứng sống động cho sức sống bền bỉ của di sản, đồng thời tạo môi trường giao lưu, học hỏi để thế hệ trẻ tiếp nối mạch nguồn văn hóa quý báu này.

Liên hoan Ca trù Hà Nội lần thứ IV năm 2025 đã chứng kiến một sự tăng trưởng đáng kể về quy mô và số lượng người tham gia so với năm 2022.

Tăng vọt về số lượng nhóm và thí sinh: Ban Tổ chức đã nhận được đăng ký của 21 nhóm, câu lạc bộ Ca trù trên địa bàn Hà Nội, tăng mạnh so với 12 nhóm năm 2022. Tổng số thí sinh dự thi phần cá nhân là 105 người (tăng đáng kể so với 48 thí sinh năm 2022), bên cạnh 16 tiết mục múa hát tập thể.Đa dạng về độ tuổi: Các thí sinh tham dự trải dài qua nhiều thế hệ, từ 8 tuổi (trong nhóm múa) đến 86 tuổi. Điều này cho thấy sự quan tâm và tham gia của cả lớp nghệ nhân kỳ cựu lẫn các mầm non tương lai.

Sự xuất hiện của gương mặt mới: Đáng chú ý, Liên hoan năm nay chào đón nhiều nhóm mới như Hương Quê, Tiếng Thời Gian, Dân ca ví dặm xứ Nghệ... Sự tham gia của các nhóm này cho thấy sức lan tỏa ngày càng rộng của Ca trù, vượt ra ngoài phạm vi các làng nghề truyền thống và được cộng đồng yêu nghệ thuật dân gian đón nhận.

Cơ cấu thí sinh dự thi cá nhân cũng cho thấy sự chuyển giao thế hệ tích cực: 22 thí sinh (20,9%) là Đào nương, Kép đàn, Trống chầu dưới 18 tuổi, trong khi 83 thí sinh (79,1%) ở độ tuổi trên 18 tuổi.

Ban Giám khảo sẽ đánh giá các tiết mục dựa trên nhiều tiêu chí, đặc biệt chú trọng đến tính chuẩn mực lề lối, thể cách của Ca trù, đồng thời có sự phân loại thí sinh theo độ tuổi để đảm bảo tính công bằng.

Năm 2025 là năm thứ XVI Ca trù được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Bà Lê Thị Ánh Mai khẳng định, điều này vừa thu hút sự quan tâm của người dân, khẳng định giá trị nghệ thuật độc đáo, quý báu mà cha ông để lại, nhưng cũng đồng thời là lời báo động về sự mai một của di sản.

Để ứng phó với thực trạng này, thành phố Hà Nội đã và đang tích cực thực hiện các biện pháp bảo vệ và phát huy giá trị di sản Ca trù. Năm 2022, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 23/2022/NQ-HĐND về chế độ đãi ngộ, hỗ trợ các nghệ nhân và Câu lạc bộ tiêu biểu trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có Ca trù. Chế độ này đã nhận được sự đón nhận tích cực từ cộng đồng.

Năm 2024, thành phố phê duyệt Quyết định số 2342/QĐ-UBND về đề án "Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2025, định hướng đến năm 2030", tiếp tục đưa Hát Ca trù vào danh mục cần bảo vệ khẩn cấp.

Hà Nội hiện đang là địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng nghệ nhân được phong tặng danh hiệu vinh dự Nghệ nhân Nhân dân và Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, với 131 nghệ nhân, trong đó có 32 nghệ nhân Ca trù. Đặc biệt, ở đợt xét hồ sơ phong tặng lần thứ IV năm 2025, Hội đồng thành phố Hà Nội đã đề nghị Hội đồng cấp Bộ xem xét danh sách đề nghị phong tặng 8 Nghệ nhân nhân dân và 23 Nghệ nhân ưu tú nghệ thuật Hát Ca trù.

Liên hoan Ca trù lần thứ IV là sự tiếp nối của những nỗ lực không ngừng nghỉ đó, nhằm khẳng định quyết tâm của Thủ đô trong việc đưa Ca trù thoát khỏi tình trạng bảo vệ khẩn cấp, đồng thời quảng bá sâu rộng đến công chúng, góp phần giữ gìn và lan tỏa giá trị độc đáo của loại hình nghệ thuật truyền thống này.

Hương Mi