Ngày 28-4, khai mạc hội nghị “Thủ tướng với doanh nghiệp (DN) năm 2014”, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh: “Chúng ta ngồi đây để Chính phủ cùng cả cộng đồng DN cùng nhau làm rõ những tồn tại, khó khăn để có giải pháp kịp thời, hiệu quả, nâng cao sức cạnh tranh của DN để cộng đồng DN, nhất là DN vừa và nhỏ, cùng các hộ kinh doanh phát triển, đóng góp nhiều hơn nữa vào kinh tế - xã hội của đất nước”.

Doanh nghiệp ngày càng nhỏ

Báo cáo tình hình “sức khỏe” DN nước nhà, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) Đặng Huy Đông cho biết: Quý I/2014, cả nước có 18.000 DN mới thành lập song có tới 17.000 DN giải thể hoặc tạm ngừng hoạt động, tăng 9,6% so với cùng kỳ.

Còn theo Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc, trong số hơn 500.000 DN hiện nay thì DN quy mô lớn chỉ có 2%, DN loại vừa chiếm 2%, còn lại 96% là các DN nhỏ và siêu nhỏ. Trong đó, nhóm DN siêu nhỏ (từ 10 lao động trở xuống) chiếm tới 66%-67%. Nếu tính cả các hộ cá thể thì tỉ lệ DN siêu nhỏ chiếm tới 99,9%. “Nói một cách hình ảnh, DN Việt Nam như “đội thuyền thúng” đứng trước biển lớn” - ông Lộc bình luận.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN vừa và nhỏ Việt Nam, ông Tô Hoài Nam, nhìn nhận 5 năm trở lại đây, DN vừa và nhỏ dần yếu kém về chất lượng, thua kém về hiệu quả hoạt động xét cả về năng lực cạnh tranh, hiệu quả quản lý; quy mô của các DN nhỏ và vừa có xu hướng nhỏ dần đi.

Tiếp tục giảm lãi suất

Đi vào kiến nghị cụ thể, Chủ tịch Hiệp hội DN vừa và nhỏ tỉnh Nghệ An, bà Phạm Thị Hồng Thái, tố khổ việc các DN vừa và nhỏ đang phải vay vốn ngân hàng lãi suất cao để nộp thuế DN, nếu không nộp sẽ bị phạt.

“Thậm chí có DN là chủ nợ của nhà nước tới 40 tỉ đồng chưa được thanh toán nhưng nợ thuế 4 tỉ đồng phải vay ngân hàng 4 tỉ đồng với lãi suất cao để nộp” - bà Thái chia sẻ. Nữ chủ tịch này kiến nghị: “Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cần giảm lãi suất hơn nữa. Chứ DN các nước vay lãi suất rất thấp, DN Việt Nam rất khó cạnh tranh nổi”.

Trả lời bức xúc của DN tỉnh Nghệ An, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết đang xây dựng quy định miễn phạt chậm nộp thuế cho DN tồn kho cao… để tháo gỡ cho DN.

Trước đề nghị từ phía cộng đồng DN, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định Chính phủ sẽ tạo mọi điều kiện về chính sách để giúp DN tiếp cận tín dụng thuận lợi hơn. Cùng với lãi suất hạ, Thủ tướng nhắc nhở DN phải nỗ lực vươn lên, không thể “tay không bắt giặc” để tiếp cận vốn. “DN không có vốn rồi yêu cầu ngân hàng cho vay hàng tỉ đồng nhưng phương án kinh doanh không khả thi thì làm sao tiếp cận được” - Thủ tướng bày tỏ.

Thủ tướng giao Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh rà soát triển khai quỹ phát triển DN vừa và nhỏ ở các địa phương để bảo đảm bảo lãnh cho DN tiếp cận vốn. Đồng thời qua phát triển thị trường chứng khoán để DN huy động vốn cho đầu tư phát triển.

Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình thừa nhận ngân hàng còn thận trọng, quy định thủ tục vay vốn chặt chẽ và lãi suất hiện còn cao so với khả năng của DN vừa và nhỏ. Do đó cần có định chế tài chính để phục vụ cho DN vừa và nhỏ. Phân trần việc điều chỉnh lãi suất xuống 6% là một quyết định đầy khó khăn và rủi ro ở góc độ quản lý kinh tế vĩ mô, Thống đốc nói thêm nếu tiếp tục giảm lãi suất có thể khiến dân chạy vốn đầu tư vào kênh khác không khuyến khích như vào USD, ngoại tệ, vàng... “Lãi suất tránh kiểu điều hành giật khúc nhằm tạo dựng  niềm tin của dân, của DN. Nhưng mặt bằng lãi suất sẽ giảm hơn nữa để cả năm có thể giảm từ 1,5%-2% mặt bằng lãi suất cho vay” - ông Bình thông báo.

Về những khoản vay cũ lãi suất cao, ông Bình cho biết đến thời điểm này, lãi suất trên 13% năm toàn hệ thống chỉ chiếm 16% tổng dư nợ, so với 70% dư nợ lãi suất trên 15%/năm vào thời điểm tháng 7-2012. Trong đó, các khoản vay trên 15% /năm chỉ còn chiếm 5% tổng dư nợ và chủ yếu rơi vào lĩnh vực không khuyến khích như cho vay tiêu dùng hay bất động sản. Đối với những khoản vay ngân hàng không thể đáp ứng, theo ông Bình, chính quyền địa phương sẽ vào cuộc để giúp giảm thêm từ 2%-3% như TP HCM xuống tận cấp phường để lắng nghe và giải quyết. Trấn an DN, ông Bình tiết lộ dự trữ ngoại hối quốc gia đã ở mức kỷ lục, cao nhất từ trước đến nay, đạt trên 35 tỉ USD.

“Con sâu” ở ngành thuế

“Mổ xẻ” nỗi lo của DN ở khâu nộp thuế, Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế Việt Nam, bà Nguyễn Thị Cúc, mong hình ảnh “con sâu làm rầu nồi canh” trong ngành thuế và hải quan không còn nữa. “DN suốt ngày phải tiếp các đoàn thanh tra cùng một nội dung thì rất mất thời gian. Chưa nói đến cứ thanh, kiểm tra là có tiền” - bà Cúc gay gắt nói.

Tiếp thu phản ánh, Thủ tướng chỉ đạo các bộ ngành tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, nhất là lĩnh vực thuế và hải quan. “Thủ tục nộp thuế mà khó khăn quá là không được. DN là lực lượng sản xuất chủ yếu của nền kinh tế. Là người đứng đầu Chính phủ, tôi bày tỏ sự xin lỗi trước nhân dân” - Thủ tướng nói.

Thủ tướng cũng khẳng định Hiến pháp và Luật DN đã quy định DN được kinh doanh tất cả những ngành nghề không cấm nhưng thực tế thủ tục sinh ra nhiều quá. “Tôi nói rất chân thành rằng phân công tôi làm Thủ tướng, tôi nghiêm túc chấp hành, chứ phân công tôi làm giám đốc DN là tôi từ chối. Làm không được đâu! Tôi muốn nói như thế là bây giờ các anh chị làm chủ tịch, tổng giám đốc khó lắm, muốn thành công không dễ dàng trong điều kiện cạnh tranh như thế, năng lực quản trị phải nâng lên trong điều kiện cạnh tranh hết sức quyết liệt” - Thủ tướng chia sẻ.

Thủ tướng yêu cầu các bộ ngành cần tiếp tục cải tiến thủ tục cấp phép nhanh hơn nữa để giảm phiền hà DN. Bên cạnh đó, nhắc nhở các bộ ngành và chính DN về việc mở thị trường thông qua chất lượng cạnh tranh của sản phẩm nội địa, tăng tín dụng, tăng tổng cầu, tạo thị trường sức mua cho DN.

Theo Thủ tướng, cạnh tranh không thể bằng bảo hộ hoặc lệnh cấm mà bằng chất lượng, giá cả song song với việc chống buôn lậu, làm hàng giả để bảo vệ sản xuất thị trường trong nước. DN cùng chung sức góp mở thị trường ngoài nước, nhất là trong bối cảnh các hiệp định thương mại sắp được ký kết, góp phần mở thị trường cho DN Việt Nam.