Nghịch lý giảm lãi cho vay nhưng tăng lãi tiết kiệm?

Vietcombank áp dụng lãi suất cho vay ngắn hạn bằng đồng VN ở mức tối đa là 5,5%/năm. Theo đó, VietinBank tiếp tục giảm 0,5%/năm lãi suất cho vay VND ngắn hạn đối với các nhu cầu vốn của khách hàng tốt phục vụ lĩnh vực nông nghiệp sản xuất hàng hóa quy mô lớn, theo chuỗi liên kết; phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ và phục vụ sản xuất kinh doanh của các DN ứng dụng công nghệ cao.

BIDV giảm trần lãi suất cho vay xuống 5,5%/năm đối với 3 nhóm đối tượng khách hàng ưu tiên. Mức trần lãi suất này giảm 0,5%/năm và thấp hơn 1,0%/ năm so với trần quy định của NHNN.

Bên cạnh đó, BIDV triển khai 2 gói tín dụng với quy mô lên tới 70.000 tỷ đồng với lãi suất giảm 0,5%/năm so với tháng 7/2019. Trong đó, gói tín dụng dành cho DN vừa và nhỏ (SME) với quy mô 60.000 tỷ đồng; gói tín dụng ngắn hạn dành cho DN siêu nhỏ, DN khởi nghiệp với quy mô 10.000 tỷ đồng.

Đây là lần giảm lãi suất cho vay VND lần thứ hai trong năm 2019. Trước đó, hồi đầu năm các NHTM NN (gồm Vietcombank, BIDV, Agribank và VietinBank) đã thực hiện giảm 0,5%/năm lãi suất cho vay VND với DN thuộc các lĩnh vực ưu tiên. Và, lần giảm lãi suất đầu năm, giá trị được mở rộng đối với cả các khoản nợ đã có cùng với những khoản vay mới.

Lần này, giá trị và hiệu ứng sẽ mở rộng hơn nữa, khi có thêm sự tham gia của khối NHTM tư nhân. Cụ thể là, VPbank cũng giảm lãi suất cho vay ngắn hạn đối với SME. Theo đó, đối với các khoản vay ngắn hạn phục vụ như cầu bổ sung vốn lưu động, khách hàng là các SME sẽ được giảm ngay 1% lãi suất với các khoản vay tín chấp và 0,5% đối với các khoản vay có tài sản bảo đảm.

Đối tượng được hưởng chính sách giảm lãi suất lần này là các khách hàng hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu đáp ứng điều kiện vay vốn theo quy định của pháp luật và của VPBank, kết quả kinh doanh có lợi nhuận trong năm liền trước.

Ngoài việc giảm lãi suất cho vay, VPBank cho biết đang giới thiệu tới các SME những sản phẩm cho vay tín chấp khác biệt, giúp các SME có thể tiếp cận dễ dàng với nguồn vốn lên tới 5 tỷ đồng từ NH mà không cần có tài sản thế chấp hoặc cấp cho các SME sản phẩm thẻ tín dụng DN, VPBiz, cho phép DN vay nhanh từ NH tới 2 tỷ đồng.

Theo NHNN VN, việc giảm lãi suất lần này được triển khai trên phạm vi rộng, với dư nợ cho vay tương đương 38% dư nợ cho vay ngắn hạn hiện hành và chiếm tới gần 20% tổng dư nợ cho vay nội tệ hiện hữu của NH. Động thái giảm lãi suất cho vay này, phản ánh NH đang làm ăn tốt và có đóng góp, hỗ trợ cho sự phát triển của DN.

Hiện nay, nhiều quốc gia trong khu vực hoặc có cạnh tranh thương mại và thu hút đầu tư với VN như Indonesia, Philippines, Thái Lan, Ấn Độ… đều đã quyết định giảm lãi suất, thậm chí có những lần cắt giảm liên tiếp kể từ đầu năm. Câu hỏi đặt ra là liệu việc hạ lãi suất cho vay của các NHTM

VN hiện nay có phải theo trào lưu của thế giới hay không, khi có thêm nhiều các NH quốc gia liên tục hạ lãi suất cho vay, nhằm thúc đẩy kinh tế phát triển như Mỹ, Nhật, EU, Trung Quốc…?

Khác với NH trung ương các nước phát triển, việc điều hành chính sách tiền tệ của VN thiên nhiều về trần tăng trưởng tín dụng và tăng trưởng cung tiền chứ không điều tiết gián tiếp thông qua lãi suất. Cơ chế lan truyền từ lãi suất liên NH ngắn hạn đến lãi suất cho vay trên thị trường cũng rất hạn chế. Chưa kể thanh khoản hệ thống, dù dư thừa (thể hiện qua lãi suất liên ngân hàng ở mức thấp) nhưng không đại diện cho toàn bộ hệ thống. Giữa tháng 7/2019, NHNN cũng đã cắt giảm 0,25% lãi suất tín phiếu, từ mức 3% về mức 2,75%. Đây là một động thái nới lỏng tiền tệ, phần nào giúp khuyến khích các NHTM tăng cường cho vay nhiều hơn, giúp tăng cung vốn (do mua tín phiếu ko được hưởng lãi cao như trước) nhưng tác động về mặt thực tế sẽ không lớn.

Do vậy, có thể nói rằng, việc các NHTM VN đồng loạt hạ lãi suất cho vay là hưởng ứng chủ trương của Chính phủ tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 01/01/2019 và định hướng của NHNN, tiếp sau đợt giảm lãi suất lần đầu vào tháng 01/2019. Tuy nhiên, nghịch lý hiện nay là lãi suất tiền gửi tiết kiệm lại “nhảy múa.

Khởi đầu từ giữa tháng 8/2019, NH TMCP Sài Gòn - Hà Nội (SHB) đã đẩy lãi suất huy động kỳ hạn chín tháng lên đến 8,2%/năm. Đây là một trong những NH niêm yết mức lãi suất tiết kiệm cao nhất trên thị trường ở kỳ hạn chín tháng. Tương tự, Eximbank cũng nâng thêm 0,2% đối với kỳ hạn 15 tháng, giúp khách hàng gửi tiền tiết kiệm từ 200 triệu trở lên ở kỳ hạn này sẽ được hưởng mức lãi suất là 8,3%/năm (trước ngày 5-7 mức lãi suất chỉ có 8,1%/năm). Riêng với khách hàng gửi tiền online của kỳ hạn 24 tháng và 36 tháng sẽ được hưởng mức lãi suất cao nhất 8,4%/năm.

Trong một động thái mới nhất, ngày 20/8 NH TMCP An Bình (ABBank) thông báo tăng lãi suất tiết kiệm kỳ hạn 6 tháng lên 7,5%/năm và 12 tháng là 8,5%/năm, lần lượt tăng 0,7% và 0,8% so với mức lãi suất cũ.

Trước đó ngày 19/8, NH TMCP Bản Việt (Viet Capital Bank) đã gây “sốc” cho thị trường bằng việc tung ra sản phẩm chứng chỉ tiền gửi với lãi suất tới 10,2%/năm.

Theo đó, chỉ cần 10 triệu đồng trở lên với khách hàng cá nhân và khách hàng tổ chức từ 100 triệu đồng với 4 kỳ hạn cố định: 24 tháng, 36 tháng, 48 tháng và 60 tháng là đã được lãi suất tương ứng với các kỳ hạn gửi là mức lãi 9,5%/năm, 9,8%/năm, 10,0%/năm và 10,2%/năm.

Như vậy mức lãi suất mà Viet Capital Bank đưa ra đang vượt trội hơn hẳn về lãi suất so với các nhà băng khác vốn đang ở quanh mức 9%/năm. Đồng thời mức lãi

suất này cũng đang ngang ngửa và cạnh tranh trực tiếp với các công ty tài chính tiêu dùng - vốn chỉ được huy động vốn từ các khách hàng là tổ chức. Khoản tiền gửi thông thường của nhà băng này cũng đang chiếm lĩnh vị trí quán quân trên thị trường với 8,6%/năm.

Cùng thời điểm này, NH TMCP Quốc tế (VIB)  đã tổ chức ngày vàng gửi tiền vào 20 và 21/8 khi chỉ cần gửi 100 triệu kỳ hạn 6 tháng đã được lãi suất 8,08%/năm. Bình thường, gửi tiền từ 18 tháng trở lên ở đây mới được lãi 8%/năm.

Trong khi đó, Techcombank có mức lãi suất thấp nhất, chỉ ở mức 6,4%/năm. Techcombank cũng một số NHTM khác như ACB, Sacombank,…thường niêm yết lãi suất dựa theo số tiền gửi, theo đó với từng mức tiền có sự khác biệt lãi suất đáng kể. Ở Techcombank, kỳ hạn 12 tháng có lãi suất dao động từ 6,4-6,8%/năm.

Nhiều NH lớn khác cũng niêm yết lãi suất kỳ hạn 12 tháng dưới 7%/ năm như MBBank, Vietcombank, Agribank, LienVietPostBank. Nhóm niêm yết nhỉnh hơn từ 7-7,3%/ năm có BIDV, VietinBank, SHB, Sacombank, ACB, HDBank,…

Lãi suất giảm nhưng một số DN vẫn khó tiếp cận nguồn vốn

Với các SME, nguồn vốn tín dụng từ NH đóng vai trò quan trọng, đảm bảo hoạt động kinh doanh và tạo điều kiện cho DN đầu tư, mua sắm máy móc thiết bị, mở rộng thị trường. Tuy nhiên, thực tế đa phần các SME đều khó tiếp cận với nguồn vốn NH. Một khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy, có đến 70% SME chưa tiếp cận được nguồn vốn tín dụng.

Nguyên nhân có thể do thiếu tài sản đảm bảo, thiếu năng lực quản trị, chưa minh bạch tài chính, NH không chấp nhận rủi ro cao...Mặt khác, khi sử dụng vốn tín dụng NH,SME phải chứng minh được phương án sản xuất khả thi với cách thức sử dụng và khả năng quay vòng vốn nhằm đảm bảo tỷ suất lợi nhuận, kinh doanh có lãi. Đây vừa là điều kiện bắt buộc, vừa là tiêu chí hỗ trợ SME nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn huy động từ NH.

Ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó Giám đốc NHNNVN chi nhánh tại TP HCM, cho biết, chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng của TP HCM năm nay là 14%. Đến thời điểm này tăng trưởng tín dụng đạt hơn 8,3% nên NH còn nhiều dư địa cho các DN vay. Trong đó, với chương trình kết nối NH thì 15 thương hiệu NH ở thành phố cam kết sẽ cho vay 269.000 tỷ đồng với lãi suất ưu đãi tối đa 6,5% đối với các lĩnh vực ưu tiên và đến nay đã giải ngân cho vay được 60%.

Tuy nhiên, đối với một số DN nhỏ, siêu nhỏ và các hộ kinh doanh nhỏ lẻ trên địa bàn thành phố vẫn khó tiếp cận vốn vay do khó khăn về điều kiện thế chấp, sổ sách kế toán… nên nhiều hộ sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ phải tiếp cận nguồn tiền từ tín dụng đen.

Theo diễn biến của tình tình hình lãi suất, huy động hiện nay của các NHTM có thể thấy rằng, thanh khoản giữa các NH vẫn đang phân hóa mạnh, dẫn đến lãi suất huy động sẽ tiếp tục neo ở mức cao. Mặt bằng lãi suất ở VN có thể được điều chỉnh giảm ở một số lĩnh vực ưu tiên, tuy nhiên khó thiết lập được mặt bằng lãi suất mới thấp hơn hiện nay.

Thục Anh