Những tiến triển mới nhất của vaccine chống Covid-19 thắp hy vọng phục hồi cho nền kinh tế. Tuy nhiên, các nhà phân tích nhận định việc triển khai vaccine chậm ở một số quốc gia đang phát triển có thể cản đường kinh tế toàn cầu trở lại mức trước đại dịch.

Bức tranh ảm đạm

Sự lây lan nhanh chóng của dịch Covid-19 đã buộc nhiều quốc gia phải đóng cửa vào năm 2020, khiến hoạt động kinh tế sa sút rõ rệt. Nhiều nền kinh tế chứng kiến GDP rơi xuống mức thấp kỷ lục.

Năm 2020 là một năm bi đát của ngành du lịch thế giới. Các giải pháp nhằm kích cầu du lịch từ đại dịch Covid-19 được giới nghiên cứu và nhiều chính phủ quan tâm. Nhưng theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO), lượng khách du lịch quốc tế đã giảm 72% trong năm 2020.

Chưa bao giờ Mỹ và châu Âu đón một Giáng sinh khắc nghiệt như năm nay trong bối cảnh nhiều nước phải áp đặt lệnh phong tỏa và số ca mắc mới Covid-19 liên tục gia tăng. Thủ tướng Anh Boris Johnson đã thông báo các kế hoạch của Chính phủ nước này nhằm nới lỏng những hạn chế vào dịp Giáng sinh sẽ bị hủy bỏ vì sự gia tăng các ca mắc Covid-19 liên quan đến biến thể mới của virus SARS-CoV-2. Theo các biện pháp hạn chế của Anh, người dân tại những vùng bị áp dụng các biện pháp hạn chế Bậc 4 sẽ không được gặp hộ gia đình khác. Còn người dân sống ở những khu vực khác sẽ chỉ được gặp trong một ngày, thay vì 5 ngày trong dịp nghỉ lễ Giáng sinh như kế hoạch ban đầu.

Pháp, Tây Ban Nha cũng ở trong “tình trạng báo động”. Chính phủ đã ra quy định toàn quốc để ngăn chặn các kịch bản có thể khiến người dân tụ tập đông người. Tây Ban Nha cũng có quy định đóng cửa biên giới giữa các khu vực từ 23.12.2020 tới 6.1.2021 để ngăn đi lại giữa các cộng đồng tự trị. Thụy Điển khuyến nghị một số điều cho người dân vào dịp Giáng sinh và năm mới.

Do khủng hoảng dịch Covid-19, ngành Du lịch toàn cầu đã thiệt khoảng 935 tỉ USD, chịu tổn thất gần hơn 10 lần tổn thất trong cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2009. Đây là những thông tin chính được đưa ra trong báo cáo mới nhất về tác động của đại dịch Covid-19 với ngành du lịch thế giới do UNWTO thực hiện. Sụt giảm tổng thu từ du lịch ước tính lên đến 1,1 nghìn tỉ USD, gián tiếp gây ra thiệt hại khoảng 2 nghìn tỉ USD cho GDP toàn cầu.

Tổng thư ký UNWTO, ông Zurab Pololikashvili cho biết, mặc dù vaccine ngừa Covid-19 ra đời giúp nhiều du khách bớt lo âu. Tuy nhiên, chặng đường phục hồi còn rất dài, có thể phải mất từ 2,5-4 năm nữa thì lượng khách du lịch quốc tế trên phạm vi toàn cầu mới có thể trở lại mức độ như năm 2019 trước khi dịch Covid-19 bùng phát.

UNWTO mô tả việc hạn chế đi lại, sự gia tăng các ca nhiễm và nhiều mối lo ngại của du khách tạo thành một năm tồi tệ nhất trong lịch sử ngành du lịch.

Mức độ tăng trưởng kinh tế thế giới trong năm 2020 giảm khoảng từ 5 đến 7% so với mức độ tăng trưởng trung bình của kinh tế thế giới trong các năm trước.  Và, kinh tế thế giới cần thời gian ít nhất từ 2 đến 3 năm để khôi phục lại được nhịp độ tăng trưởng ở thời trước khi dịch bệnh bùng phát và lây lan. Những nền kinh tế lâu nay chưa giải quyết được các vấn đề và bất cập mang tính cơ cấu cũng như phụ thuộc nhiều nhất vào ngành dịch vụ thì đều bị ảnh hưởng tiêu cực nặng nề nhất.

Mỹ và Châu Âu đều là những tâm điểm chính của diễn biến dịch bệnh và cũng là những nơi thực trạng tăng trưởng kinh tế và thương mại tồi tệ hơn cả trong năm 2020. Kinh tế Mỹ suy thoái, buộc Chính phủ phải bơm nhiều gói kích thích kinh tế, làm cho đồng USD giảm mạnh trong năm 2020, đưa đồng Bitcoin lập kỷ lục 29 ngàn USD/1 Bitcoin và giá vàng tăng cao ngất ngưỡng.

EU bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh không nặng nề bằng kinh tế Mỹ, nhưng vì không phải là một thực thể kinh tế thống nhất và thuần nhất như Mỹ, nên mức độ suy thoái hay suy giảm tăng trưởng kinh tế khác nhau giữa các nền kinh tế khác nhau. Sức đề kháng khủng hoảng và đột biến kinh tế thương mại ở nơi đây rất cao, nhưng châu lục không thể tạo ra được hiệu ứng cộng hưởng trong ứng phó dịch bệnh, thúc đẩy tự do hoá thương mại và khôi phục tăng trưởng kinh tế.

Các nền kinh tế ở châu Á về cơ bản ứng phó dịch bệnh thành công hơn cả, nhanh chóng tìm kiếm được động lực tăng trưởng kinh tế và thương mại mới, duy trì môi trường kinh tế đối ngoại chung thuận lợi, nên mức độ suy giảm tăng trưởng kinh tế thấp và nhanh chóng khôi phục tăng trưởng.

Australia và New Zealand vốn khá tách biệt với các nền kinh tế khác, nhưng cũng bị dịch bệnh tác động tiêu cực nặng nề. Thời kỳ tăng trưởng liên tục nhiều năm liền đã kết thúc ở Australia và New Zealand phục hồi tăng trưởng kinh tế cũng rất chậm.

Kinh tế và thương mại ở châu Phi về cơ bản không khác gì năm trước. Châu lục cũng bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh và các biến cố khác của chính trị, kinh tế và thương mại thế giới, nhưng mức độ tác động trong năm qua không đưa lại chuyển biến mới cơ bản gì.

Hy vọng hồi phục

Năm 2021, dịch bệnh vẫn còn dai dẳng trên thế giới, nhưng đã có nhiều tín hiệu phục vụ, nhất là đã có nhiều quốc gia tham gia sản xuất vaccine, chế ngự dịch. Thêm vào đó là các gói kích thích kinh tế và dịch bệnh không còn gây sốc theo hiệu ứng domino. Do vậy, nhiều khả năng bức tranh chung kinh tế và thương mại thế giới trong năm 2021 sẽ có nhiều gam màu sáng.

Các dự báo cho rằng, năm 2021, kinh tế toàn cầu sẽ chứng kiến sự cải thiện về tâm lý đầu tư và điều kiện thương mại, khi các nền kinh tế lớn tiếp tục thực hiện các biện pháp kích thích kinh tế và quá trình phát triển vắc-xin, thuốc điều trị COVID-19 có nhiều tiến bộ. Nhưng các chuyên gia cho rằng vẫn còn nhiều bất ổn xung quanh dịch COVID-19. Các nền kinh tế lớn như Mỹ, Trung Quốc được dự báo sẽ phục hồi mạnh mẽ trong năm nay.

Thời báo phố Wall (Mỹ) đưa ra nhận định tích cực về triển vọng của nền kinh tế Mỹ, và 76 ngân hàng đầu tư ước tính Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ sẽ tăng trưởng 3,8% trong năm 2021, con số cao nhất trong vòng 20 năm. Ngoài ra, nhiều dự đoán cho rằng TQ sẽ đạt tốc độ tăng trưởng GDP từ 7,8% đến 9%. Tóm lại, nền kinh tế toàn cầu có khả năng phục hồi trong năm nay nhờ hiệu ứng cơ sở từ mức tăng trưởng âm của năm ngoái, nhưng sẽ cần một khoảng thời gian đáng kể để vượt qua suy thoái kinh tế từ đại dịch. 

Trong năm 2020, nhiều quốc gia đã bắt tay xây dựng và triển khai mạng 5G. Với việc các nước từng bước hoàn thiện việc xây dựng cơ sở hạ tầng, các ứng dụng 5G sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ vào năm 2021, đánh dấu sự ra đời của kỷ nguyên mới “"Internet of Everything".

Nhiều tập đoàn viễn thông đã đẩy mạnh giới thiệu dịch vụ 5G thương mại, tạo ra các kịch bản ứng dụng mới trong nhiều lĩnh vực khác nhau, và dần đưa 5G trở thành nền tảng chính cho sự phát triển của kinh tế kỹ thuật số.  

Do vậy, cuộc chạy đua công nghệ 5G giữa Mỹ và TQ nhiều khả năng sẽ tiếp tục diễn ra quyết liệt khi TQ hôm 28-12-2020, cho biết sẽ xây dựng thêm 600.000 trạm phát 5G vào năm 2021. Tuy nhiên, TQ sẽ đối diện thử thách lớn trong việc phát triển mạng thế hệ mới này trong bối cảnh Mỹ đã xem các công ty viễn thông lớn của TQ như Huawei hay ZTE… là những mối đe dọa tiềm tàng tới an ninh mạng quốc gia và vận động các đồng minh cấm cửa công ty TQ.

Năm 2021, sự mở rộng các ứng dụng 5G, cùng những ưu điểm như tốc độ siêu nhanh, độ trễ cực thấp và mật độ kết nối khổng lồ, sẽ giúp thúc đẩy quá trình số hóa các nghành công nghiệp.

Báo cáo của Ngân hàng Morgan Stanley rất tích cực, với kỳ vọng kinh tế toàn cầu sẽ phục hồi mức tăng trưởng mạnh theo hình chữ V trong 2021, đạt mức 6,4% và đến quý II sẽ trở lại với mức tăng trưởng như trước đại dịch.  

Các nền kinh tế phát triển và mới nổi sẽ cùng giữ vai trò động lực trong giai đoạn tiếp theo do nhiều quốc gia nới lỏng chính sách tiền tệ làm gia tăng tỉ lệ lạm phát, song không gây ảnh hưởng quá đáng kể.

Trong khi đó, Ngân hàng JPMorgan Chase đưa ra mức dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm sau là 5,8%. Các chuyên gia ở đây cho rằng thời gian đầu của năm 2021 kinh tế thế giới sẽ suy giảm nhẹ nhưng sẽ bắt đầu đi lên khi ngày càng nhiều nước được tiếp cận vaccine COVID-19 và tổ chức tiêm chủng và những nước châu Âu dừng các lệnh phong tỏa hay hạn chế đi lại. Các nền kinh tế ở châu Á được dự báo sẽ là điểm sáng nhất trong bức tranh kinh tế toàn cầu năm 2021 nhờ kiểm soát dịch thành công và nhanh chóng tìm kiếm được động lực tăng trưởng kinh tế và thương mại mới.

Trong năm 2021, du lịch nội địa sẽ trở thành cứu tinh và đóng vai trò quan trọng thúc đẩy ngành công nghiệp không khói.

Bởi nhu cầu du lịch và giao thông hàng không suy giảm, các hãng sản xuất máy bay, hãng hàng không, khách sạn sẽ phải vật lộn để duy trì hoạt động. Thách thức tương tự cũng chờ đợi các trường đại học phương Tây, vốn thu lợi lớn nhờ sinh viên quốc tế.

Những nhà khoa học và các chính phủ của các quốc gia trên thế giới đang ất tin tưởng vào khả năng chốn dịch Covid-19 thành công nhờ tiêm chủng vaccine. Như thế, một thế giới an lành đang được kỳ vọng trong năm 2021, với sự may mắn, phục hồi kinh tế và hưng thịnh.

Mã Phát