Kinh doanh MLM là một thuật ngữ dùng để chỉ phương thức tiếp thị sản phẩm theo mạng lưới phân phối. Trong hoạt động kinh doanh này, người bán hàng có thể mua hàng trực tiếp tại công ty hoặc qua một nhà phân phối, không cần không phải thông qua các đại lí hay cửa hàng bán lẻ.

Hiểu cụ thể hơn, theo Khoản 1 Điều 3 Nghị định 40/2018/NĐ-CP giải nghĩa: "Kinh doanh theo phương thức đa cấp là hoạt động kinh doanh sử dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh. Người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh của mình và của những người khác trong mạng lưới".

Trong kinh doanh MLM, người kinh doanh không cần thực hiện marketing, quảng cáo qua các phương tiện truyền thông,... Hình thức kinh doanh chủ yếu là qua con đường truyền miệng và bán hàng.

Tuy nhiên, trong thời đại số hiện nay, kinh doanh MLM có thể kết hợp giữa truyền miệng và online marketing để gia tăng và cải thiện doanh số bán hàng.

Càng thu hút được nhiều người tham gia hệ thống, người giới thiệu sẽ nhận được càng nhiều hoa hồng giới thiệu. Hệ thống tham gia mạng lưới MLM rất đông đúc, có phân bậc rõ ràng, cụ thể.

Những người tham gia hệ thống MLM sẽ hoạt động như những doanh nhân tự do. Họ thoải mái tìm kiếm người tham gia vào hệ thống để có thể bán hàng, mở rộng mạng lưới hàng hóa. Sau mỗi hóa đơn bán hàng của người bạn giới thiệu, bạn sẽ nhận được một phần hoa hồng.

Đặc điểm vận hành của kinh doanh MLM

Nguyên lý hoạt động trong MLM chính là chia sẻ thông tin một cách trực tiếp.

Các công ty MLM hoạt động trên nguyên tắc quảng cáo sản phẩm qua mạng lưới tổ chức. Nhà phân phối số 1 sẽ mua sản phẩm, dùng và đánh giá. Nếu sản phẩm tốt, nhà phân phối số 1 sẽ giới thiệu cho mọi người. Người nghe được đánh giá đó, có thể tiếp tục mua và giới thiệu cho mọi người,... Từ đó, tạo thành một mạng lưới khách hàng - nhà kinh doanh,...

Dạng hoạt động của mô hình kinh doanh này là hoạt động chuỗi, có sự kết nối về vấn đề hoa hồng giữa các bên với nhau.

Sản phẩm trực tiếp là hàng hóa, càng bán được nhiều hàng, doanh số càng lớn thì lợi nhuận thu về càng cao.

Những quốc gia có mô hình MLM phát triển mạnh nhất

Tính đến nay, 10 quốc gia có thị trường bán hàng theo hình thức MLM phát triển mạnh nhất là: Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đức, Nhật, Braxin, Mexico, Malaysia, Pháp, Anh.

Trong đó, Mỹ chiếm 19%; Trung Quốc chiếm 19%; Hàn Quốc chiếm 9%; Đức chiếm 9%; và Nhật Bản 8% (Theo Hiệp hội bán hàng trực tiếp thế giới - World Federation of Direct Selling Associations - WFDSA).

Các công ty bán hàng đa cấp (Multi Level Marketing - MLM) có mặt trên khắp thế giới, nhưng những công ty hàng đầu như Amway, Avon và Herbalife, đều là công ty của Mỹ. Điều này phần nào cũng dễ hiểu vì quốc gia này được xem là cái nôi ra đời của ngành bán hàng đa cấp (BHĐC). Nhiều bang ở nước Mỹ có quy chế quản lý riêng cho ngành bán hàng đa cấp và hình thức tháp ảo trong kinh doanh. Đáng chú ý nhất là 5 bang có quy chế đặc biệt về quản lý BHĐC: Massachusetts, Georgia, Lousiana, Wyoming và Maryland. Pháp luật của 5 bang này quy định: Công ty BHĐC phải đảm bảo cho nhà phân phối được tự quyết định ngừng kinh doanh BHĐC vào bất cứ thời điểm nào và vì bất cứ lý do gì.

Hiệp Hội bán hàng trực tiếp của Mỹ (U.S. Direct Selling Association - DSA) ra đời năm 1968, có trụ sở tại Washington D.C, Hoa Kỳ. Đến tháng 9/2015, Hiệp hội kết nạp 200 thành viên. Hiệp hội DSA là cầu nối giữa các doanh nghiệp BHĐC và các Nhà lập pháp, Chính phủ liên bang và các bang trong xây dựng cơ chế chính sách quản lý BHĐC tại Hoa Kỳ.

Nếu như Mỹ được xem là cái nôi ra đời của ngành BHĐC; thì Châu Á lại là lục địa giúp ngành BHĐC phát triển mạnh mẽ bởi số lượng người tham gia BHĐC nhiều nhất thế giới. Theo công bố của WFDSA, hết năm 2014, châu Á chiếm 44,60 % doanh số BHĐC thế giới và tiếp tục gia tăng lên 46% vào cuối năm 2016 (Theo World Federation of Direct Selling Associations/Global Direct Selling – 2016 Retail Sales (Published June 1, 2017). Sự gia tăng không ngừng như vậy do châu Á là châu lục có dân cư đông đúc, các thị trường như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản những năm gần đây phát triển rất nhanh và mạnh về BHĐC.

Giai đoạn 2014 – 2015, Trung Quốc trở thành nước dẫn đầu châu Á và đứng thứ 2 trên toàn thế giới, chỉ sau Mỹ - cái nôi ra đời của BHĐC. Tuy nhiên, khoảng 2 năm sau, Trung Quốc vươn lên bằng với Mỹ, chiếm 19% thị trường toàn cầu. Sự phát triển BHĐC tại Trung Quốc chia làm 4 giai đoạn: Giai đoạn thâm nhập đầu tiên 1990-1993; Giai đoạn phát triển bùng nổ 1994 - 1998; Giai đoạn cấm hoạt động 1998 - 2005; Giai đoạn cuối 2005 - nay. Theo đó, sau khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organisation – WTO), Trung Quốc cam kết chấp nhận hình thức kinh doanh BHĐC và hình thức này đến nay vẫn phát triển không ngừng.

Đức Tài