Theo một số định nghĩa, thuốc lá thế hệ mới là các sản phẩm ứng dụng khoa học công nghệ để thay thế hoàn toàn hoặc một phần thuốc lá truyền thống gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá hun nóng. Theo nhiều nghiên cứu, thuốc lá thế hệ mới có thể giảm đến 99% các chất độc hại được Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị nên giảm trong khói thuốc như: khí CO, Benzene, Formaldehyde,...

Các nhà sản xuất thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đã sử dụng nhiều cách thức khác nhau để thu hút thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thông qua hương vị hấp dẫn, thiết kế sản phẩm bắt mắt, thời trang, theo xu hướng công nghệ, quảng bá trên mạng xã hội của giới trẻ và giữ khách hàng bằng các sản phẩm có hàm lượng nicotine cao.

Các chuyên gia nhận định trong bối cảnh Việt Nam chưa có quy chuẩn kỹ thuật hay quy định nào về thuốc lá thế hệ mới, việc tham khảo cách quản lý tại các quốc gia khác là cần thiết.

Tại Nhật Bản, đất nước này áp dụng một hướng tiếp cận kết hợp đối với các quy định về thuốc lá thế hệ mới (TLTHM). Thuốc lá điện tử (TLĐT) có chứa nicotin được Bộ Y tế quy định và được xem như một loại dược phẩm. Trong khi đó, thuốc lá làm nóng được nhận định là một sản phẩm thuốc lá vì các nguyên liệu của chúng được làm từ cây thuốc lá và được Bộ Tài chính kiểm soát.

Bên cạnh đó, dù TLLN đã được đề cập trong Đạo luật Kinh doanh Thuốc lá nhưng khung pháp lý quy định danh mục sản phẩm này ít nghiêm ngặt hơn so với thuốc lá điếu đốt cháy (TLĐĐC), bao gồm cả về việc áp thuế, cảnh báo sức khỏe và hạn chế sử dụng. Chính sách này được đánh giá là nguyên nhân trực tiếp làm giảm mức tiêu thụ TLĐĐC ở quốc gia này.

Tại Nga, các cơ quan quản lý liên tục theo dõi, điều chỉnh và ban hành những dự luật dành riêng cho thuốc lá hun nóng và thuốc lá điện tử. Năm 2016, một chương trình đặc biệt được thực hiện với mục đích kiểm tra loại thuốc lá không cháy (ETHS). Theo đó các nghiên cứu tập trung vào tác động từ thuốc lá thế hệ mới tới sức khỏe người dùng. Tám Viện nghiên cứu đã tham gia, trong đó có cả đơn vị nghiên cứu y tế.

Giống như Nga, châu Âu cũng là một trong những thị trường sớm có các quy định liên quan đến quản lý và kinh doanh thuốc lá hun nóng. Đơn cử tại Anh, lệnh cấm hút thuốc lá truyền thống ban hành vào cuối những năm 2000 được xem là kỷ nguyên mới của thuốc lá thế hệ mới. Theo Hiệp hội Công nghiệp Thuốc lá điện tử Anh, nước này đứng trong top đầu các thị trường thuốc lá điện tử lớn nhất thế giới.

Chính phủ Anh đã ban hành nhóm các đạo luật mới cho mặt hàng thuốc lá điện tử. Một phần trong đó là các tiêu chuẩn an toàn cho sức khỏe người dùng nhằm có một hành lang pháp lý đủ mạnh để kiểm soát. Phần còn lại tập trung tạo môi trường thuận lợi, hỗ trợ ngành công nghiệp thuốc lá điện tử đi đúng hướng.

Còn tại New Zealand, Vụ Nâng cao Sức khỏe đã làm việc với Bộ Y tế nhằm chuẩn bị thông tin cho công chúng về việc dùng thuốc lá điện tử, bao gồm việc xây dựng một trang web chuyên dụng nhằm giải thích rằng việc dùng thuốc lá điện tử ít có hại hơn nhiều so với hút thuốc lá điếu đốt cháy. Gần đây, chính phủ cũng đã ban hành luật nhằm điều chỉnh tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử, tìm cách cân bằng giữa yêu cầu ngăn chặn những người chưa từng hút thuốc (đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên) bắt đầu dùng thuốc lá điện tử, với sự cấp thiết phải hỗ trợ những người hút thuốc lá điếu đốt cháy chuyển sang các sản phẩm được kiểm soát, ít gây hại hơn hút thuốc lá điếu đốt cháy.

Tại Việt Nam, dù các sản phẩm này chưa thương mại chính thức nhưng đã tiêu thụ tràn lan thông qua các đường không chính thống và mua bán trên mạng. Theo Tổ chức Y tế thế giới, thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá. Và nếu theo định nghĩa của của Luật phòng chống tác hại thuốc lá Việt Nam, sản phẩm này cũng là sản phẩm thuốc lá khác, vì có chứa nguyên liệu thuốc lá. Do đó, việc đưa sản phẩm này vào danh mục quản lý như là thuốc lá là điều các cơ quan chức năng nên quyết định sớm, vừa bảo vệ sức khoẻ người dùng, vừa tránh thất thu ngân sách nhà nước.

Đứng ở góc độ y tế, PGS. TS Trần Văn Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi Hội Hô hấp TP.HCM cho rằng: “Hình thức đơn giản nhất và “khoẻ” nhất trong quản lý là cấm. Nhưng thực tế không có gì cấm mà thành công. Cần thực sự tìm hiểu những tác hại cộng đồng và đề ra cách quản lý phù hợp”. Ông cũng khẳng định thuốc lá dù hình thức nào cũng có hại cho sức khoẻ người dùng, nhưng về lâu dài, thuốc lá thế hệ mới có làm giảm tần suất COPD hay ung thư phổi thì cần có theo dõi dọc một thời gian dài mới chứng minh được.

"Nhưng về mặt logic, với nồng độ những chất gây COPD hay ung thư trong thuốc lá thế hệ mới thấp hơn nhiều so với thuốc lá điếu thì khả năng gây bệnh cũng sẽ giảm theo” - ông Ngọc đánh giá.

Minh Hà