Kariko Katalin sinh ngày 17/1/1955 ở Szolnok (Hungary), trong một ngôi nhà tranh không có tiện nghi, nhưng đầy đủ tình thương của tổ ấm gia đình. Kariko Katalin thừa hưởng gene yêu thích sinh học của bố là người làm nghề bán thịt lợn, gene kiên trì nghiên cứu của mẹ là một kế toán viên, và được truyền cảm hứng say mê sinh học từ các giáo viên tại ngôi trường mà bà theo học.

Do hoàn cảnh nghèo khó, Kariko Katalin dốc hết tâm lực trong những năm đại học, bà giành được học bổng Cộng hoà Nhân dân Hungary, học bổng danh giá nhất lúc bấy giờ. Katalin tiếp tục học lên tiến sĩ, rồi làm việc tại trung tâm nghiên cứu sinh học của Học viện Khoa học Hungary ở Szeged.

Kariko Katalin theo đuổi công nghệ mRNA. Đó là lĩnh vực đòi hỏi phải đầu tư rất nhiều tiền của. Hungary những năm 1980 là quốc gia tự do cởi mở nhất trong khối Liên Xô cũ, nhưng cũng chẳng có tiền để tài trợ cho những nghiên cứu lớn.

Kariko Katalin bị mất việc ở tuổi 30. Ban đầu bà tìm việc làm ở khối châu Âu, nhưng không nơi nào chịu nhận, bởi Katalin chẳng có thành tích khoa học gì đáng kể.

Vào một buổi chiều năm 1985, Kariko Katalin cùng chồng đưa con gái 2 tuổi của họ rời đất nước Hungary, tìm đường đến Mỹ. Tài sản duy nhất có giá trị là chiếc ô tô cũ, bán được 900 bảng Anh ở chợ đen. Để mang trót lọt số tiền ấy, Kariko Katalin phải rạch con gấu bông đồ chơi của con gái, nhét 900 bảng vào, rồi khâu lại.

Thời gian đầu ở Mỹ, Kariko Katalin được nhận vào làm việc tại Đại học Temple, nhưng chẳng bao lâu sau nhóm của bà bị giải tán vì không có kinh phí tài trợ. Năm 1989, Kariko Katalin làm ở khoa dược Đại học Pennsylvania. Mặc dù là giáo sư chính thức, nhưng đây là thời gian khó khăn nhất, lương rất thấp và không ai tin bà. Mọi thứ trở nên tội tệ hơn vào năm 1995, Kariko không nhận được tài trợ, không tìm nổi dự án và Đại học Pennsylvania quyết định sa thải bà.

Đó là quãng thời gian kinh khủng. Căn phòng Kariko Katalin ở bị dột nát trong mỗi cơn mưa chiều tối. Bà lại vừa bị chẩn đoán mắc căn bệnh ung thư trong khi chồng bà ở Hungary và không thể đến Mỹ vì vấn đề visa. Công việc dành bao nhiêu thời gian và tâm huyết dường như đang tuột khỏi tầm tay.

“Tôi bắt đầu nghi ngờ rằng có lẽ mình không giỏi, mình không thông minh. Tôi cố gắng tự nhủ rằng mọi thứ đã ở đây, tôi chỉ cần thực hiện các thí nghiệm tốt hơn”, Kariko Katalin nói.

Australia đẩy mạnh nghiên cứu sản xuất vaccine mRNAVOV.VN – So với các loại vaccine truyền thống, vaccine sử dụng công nghệ mRNA được sản xuất nhanh hơn, có hiệu quả cao hơn và an toàn cho người sử dụng.

Những ý tưởng đầu tiên của bà Karikó về việc chèn các phân tử RNA thông tin (mRNA) vào cơ thể để "dạy" các tế bào tạo protein mới, nhận lại không ít lời cười nhạo vì khả năng thành công gần như bằng không.

Vượt qua những lời chê bai, nữ giáo sư không từ bỏ việc nghiên cứu sâu hơn về ý tưởng lớn của mình. Tuy nhiên, mọi cánh cửa lần lượt đóng sập lại. Người cộng sự đắc lực đột ngột bỏ dở dự án, để lại một mình Karikó xoay sở trong cảnh không tài chính, không phòng nghiên cứu.

Với một dự án không nhiều kết quả và không nhận được bất cứ tài trợ nào, bà thậm chí còn bị Đại học Pennsylvannia sa thải vào năm 1995. Cùng thời gian ấy, bà nhận được chẩn đoán mắc ung thư.

Giữa lúc đen tối nhất, GS Katalin Karikó gặp người cộng sự cùng bước với bà trong suốt những năm tháng sau đó, giáo sư Drew Weissmen, một người đồng nghiệp mới vừa từ Viện Y tế Quốc gia chuyển đến.

Trong lúc chờ, Kariko Katalin kể với Weissmen về ý tưởng tạo ra mRNA. Ngay lập tức Weissmen nhìn thấy trước mắt mình là một khối tài sản vô giá. Weissmen quyết định đầu tư, cộng tác cùng Kariko Katalin, quyết tâm phát triển công nghệ mRNA trong lĩnh vực y sinh học. Cùng với nhau họ đã nỗ lực tiếp tục nghiên cứu dù vẫn bị giới khoa học từ chối.

Chỉ tới những năm 2005, khi những thử nghiệm trên động vật thành công bước đầu và có thêm nguồn tài trợ, công trình mới thực sự tạo được đột phá lớn.

Tới khi bộ gen SARS-CoV-2 được giải mã, dựa trên công nghệ mRNA, con người đã làm nên tấm lá chắn hữu hiệu nhất cho tới hiện tại để cứu sống hàng tỉ người.

Nếu như ngày ấy, người phụ nữ này vì những khó khăn mà buông bỏ nghiên cứu của mình thì giờ đây thế giới có lẽ đã tan hoang hơn rất nhiều. Bà xứng đáng nhận được sự biết ơn của toàn thế giới.

Kariko Katalin cho biết, bà bị ám ảnh bởi mRNA. Bà hiểu đây là loại RNA rất đặc biệt, nó nắm tất cả bí quyết tạo ra hàng tỉ tỉ protein trong cơ thể con người. Về mặt lí thuyết, khoa học hoàn toàn có thể điều khiển mRNA để tạo ra loại protein có chủ đích, làm được điều đó thì mRNA trở thành vũ khí mạnh nhất khống chế hàng loạt bệnh tật.

Nhưng đó chỉ là lí thuyết. Sự hiểu biết về mRNA vào những năm 1980 vẫn còn rất hạn chế. Về mặt nguyên tắc, khi tiêm mRNA vào cơ thể con người, thì đó là dị nguyên, nên ngay lập tức hệ thống phòng thủ của cơ thể sẽ phá huỷ trước khi mRNA thực hiện các chức năng nhiệm vụ. Nghĩa là vaccine mRNA dù nguỵ trang tài tình đến mấy thì vẫn là “kẻ trộm”, khi đột nhập nó sẽ đánh thức “chủ nhà” vây bắt và tiêu diệt. Nhưng điều nghiêm trọng hơn, đó là cơ thể con người chống lại “kẻ trộm” theo cách bản năng quá mạnh mẽ, tạo ra phản ứng miễn dịch nghiêm trọng, có nguy cơ tử vong.

Sau rất nhiều thất bại, hầu hết các nhà khoa học đã bỏ cuộc, chẳng ai còn quan tâm đến mRNA, kiến thức đó trong thời gian dài sau này đã chỉ ở trên trang sách giáo khoa sinh học lớp 9 và lớp 10, để học sinh thi cử với những câu hỏi nhàm chán.

Tuy nhiên, bà Kariko Katalin vẫn không nản chí và tiếp tục lao vào nghiên cứu. Mọi nỗ lực đã được đền đáp khi công trình của Katalin gây được sự chú ý của 2 công ty non trẻ Moderna (Canada) và BioNTech (Đức), sau đó, ông lớn Pfizer (Mỹ) quyết định đầu tư sản xuất vaccine Covid-19 theo công nghệ mRNA. Điều đó được ví như trúng một vé du hành lên sao Hỏa.

Công nghệ mRNA sẽ không dừng lại ở sản xuất vaccine, mà trong tương lai không xa, hàng loạt “dịch bệnh” như ung thư, đột quỵ, hay các bệnh hiểm nghèo khác cũng hứa hẹn sẽ được “thanh toán”.

Linh An