Tại buổi làm việc, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT).

Bước tiến quan trọng biến sở hữu trí tuệ thành tài sản có giá trị thương mại

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, trước sự phát triển nhanh của không gian mạng và công nghệ số, dự thảo Luật bổ sung nhiều quy định mới nhằm tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Trong đó, dự thảo chú trong bổ sung quy định cho phép sử dụng quyền sở hữu trí tuệ làm tài sản đảm bảo để vay vốn; khuyến khích việc xác định giá trị quyền sở hữu trí tuệ và lập danh mục quản trị riêng khi quyền đó chưa đủ điều kiện ghi nhận trong sổ kế toán. Đồng thời, Chính phủ sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá trị quyền sở hữu trí tuệ đã giao dịch hợp pháp và ban hành hướng dẫn chung về phương pháp định giá. Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, đây là bước tiến quan trọng nhằm “biến quyền sở hữu trí tuệ thành tài sản có giá trị thương mại”, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển thị trường khoa học – công nghệ.

Bên cạnh đó, nhằm tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, dự thảo cũng đề xuất các quy định nhằm làm rõ trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian, áp dựng biện pháp tạm thời để ngăn chặn hành vi xâm phạm quyền trên môi trường số.

Cùng với đó các giải pháp tăng cường nguồn lực cho cơ quan thực thi quyền; xây dựng cơ sở dữ liệu trực tuyến liên thông; đẩy mạnh đào tạo nhân lực và đơn giản hóa thủ tục hành chính trong đăng ký, xác lập quyền sở hữu trí tuệ cũng được đề xuất để thẩm định.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu Trí tuệ lần này cũng đề cập đến việc bảo hộ kiểu dáng công nghiệp, đặc biệt là có các nội dung về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp cho tài sản ảo; Bổ sung quy định cho các vấn đề liên quan đến trí tuệ nhân tạo để xử lý vấn đề phát sinh từ xu hướng mới về công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, việc bổ sung này nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để xử lý một số vấn đề phát sinh từ xu hướng mới trong phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nội dung khác là chính sách “hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo”.

Tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu Trí tuệ, Bộ KH&CN khẳng định, bổ sung nội dung bổ sung mới xử lý xung đột quyền sở hữu trí tuệ để tạo thuận lợi cho việc khai thác thương mại.

Bên cạnh đó, bổ sung các nội dung về chính sách của Nhà nước trong việc hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Bên cạnh đó, bổ sung các nội dung về chính sách của Nhà nước trong việc hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền SHTT nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo: hỗ trợ tạo ra, xác lập, khai thác, quản lý, phát triển đối tượng của quyền SHTT; hỗ trợ định giá, áp dụng các mô hình chuyển giao quyền SHTT, cơ chế chia sẻ quyền SHTT.

Đặc biệt, Nhà nước ưu tiên mua quyền SHTT đối với các đối tượng quan trọng với an ninh quốc gia, kinh tế-xã hội; tiên phong đặt hàng, mua sắm, sử dụng sản phẩm, dịch vụ được tạo ra trên cơ sở ứng dụng chương trình máy tính, sáng chế, thiết kế bố trí, giống cây trồng được tạo ra tại Việt Nam; bổ sung chính sách phát triển hệ sinh thái SHTT, khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp.   

Làm rõ cơ chế tài chính với quyền sở hữu trí tuệ để đảm bảo tính khả thi

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng khẳng định, Ủy ban tán thành sự cần thiết, mục đích xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT nêu tại Tờ trình của Chính phủ.

Về giới hạn quyền SHTT (sửa đổi Điều 7 của Luật SHTT), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị chỉnh lý khoản 4 Điều 7 để tránh cách hiểu giới hạn phạm vi các biện pháp bảo vệ quyền của chủ thể quyền SHTT là chỉ thông qua biện pháp tố tụng (khởi kiện) so với các biện pháp khác để bảo vệ quyền SHTT theo quy định của Luật SHTT hiện hành.

Về tài chính dựa trên quyền SHTT (bổ sung Điều 8a vào Luật SHTT), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành nội dung chính sách tại Điều này, đồng thời đề nghị làm rõ nội dung “chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán” là theo quy định của pháp luật nào và thế nào là cơ chế “quản trị riêng” đối với quyền SHTT để bảo đảm minh bạch, chặt chẽ, khả thi trong tổ chức thực hiện.

Về cấp giấy chứng nhận cho tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả, quyền liên quan (sửa đổi Điều 56 của Luật SHTT), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị không quy định nội dung bổ sung về tiêu chí (khoản 1a) và thủ tục hành chính “công nhận” của cơ quan nhà nước có thẩm quyền (khoản 1b) đối với các tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả, quyền liên quan để tránh trùng lặp, mâu thuẫn với quy định của Luật SHTT hiện hành, đồng thời, không làm phát sinh thủ tục hành chính đối với việc thành lập các tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả, quyền liên quan.

Về điều kiện kinh doanh, trình tự, thủ tục ghi nhận, xóa tên tổ chức dịch vụ đại diện quyền tác giả, quyền liên quan (sửa đổi Điều 57 của Luật SHTT), Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, dự thảo Luật bổ sung quy định tổ chức dịch vụ đại diện quyền tác giả, quyền liên quan là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo dự thảo Luật đánh giá kỹ tác động chính sách so với yêu cầu cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh theo Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Trường hợp vẫn bổ sung quy định nêu trên thì đề nghị cần bổ sung nội dung chuyển tiếp tại Điều 3 của dự thảo Luật cho phù hợp, đầy đủ.

Về trách nhiệm pháp lý về quyền tác giả, quyền liên quan đối với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian (sửa đổi Điều 198b của Luật SHTT), Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm của doanh nghiệp trung gian trong việc cung cấp các thông tin xác định, định danh đối tượng xâm phạm quyền SHTT để có cơ sở xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này. Bên cạnh đó, đối với các điều, khoản khác của Luật SHTT được sửa đổi, bổ sung trong dự thảo Luật, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo chỉnh lý quy định về ủy quyền đại diện trong các thủ tục liên quan đến quyền sở hữu công nghiệp tại Điều 107 để thống nhất với quy định của Bộ luật Dân sự; Rà soát các điều kiện cấp thẻ giám định viên SHTT tại Điều 201 để phù hợp với tính chất chuyên môn kỹ thuật của hoạt động giám định SHTT; Chỉnh lý quy định tại khoản 4 Điều 219a vì việc quy định cơ chế sử dụng ngân sách đối với hoạt động SHTT đặc thù thuộc thẩm quyền của Chính phủ theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước; Rà soát các quy định có liên quan đến SHTT tại một số dự thảo luật như Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Công nghệ cao (sửa đổi), Luật Chuyển đổi số... trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật; Rà soát các chính sách mới của dự thảo Luật để quy định nội dung chuyển tiếp bảo đảm đầy đủ, khả thi.

Tạo lá chắn bảo vệ hiệu quả hơn quyền sở hữu trí tuệ trong kỷ nguyên công nghệ số

Hiện nay, đối với các quốc gia đã phát triển, tài sản vô hình, tài sản trí tuệ là chủ đạo, có thể chiếm tới 70-80% tổng tài sản. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Việt Nam đã đến giai đoạn phải ưu tiên phát triển tài sản trí tuệ để phát triển đất nước, đưa tài sản này trở thành động lực tăng trưởng kinh tế mới.

Bộ trưởng Bộ KH&CN khẳng định, mục tiêu của Đảng và Nhà nước đã đặt ra tăng trưởng GDP từ 8% trở lên vào năm 2025 và mức tăng trưởng “hai con số” trong giai đoạn 2026-2030. Mục tiêu của Việt Nam là trở thành quốc gia số vào năm 2030, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Với các mục tiêu đó, việc hoàn thiện hành lang pháp lý về SHTT là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm thực hiện cam kết quốc tế trong bối cảnh thực tiễn thương mại thế giới thay đổi.

Quan điểm xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT nhằm thể chế hóa, cụ thể hóa kịp thời chủ trương của Đảng, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật và các cam kết quốc tế; giải quyết khoảng trống pháp lý trước xu thế phát triển mới; xác định các vấn đề vướng mắc để kịp thời sửa đổi, tháo gỡ, tạo thuận lợi cho hoạt động xác lập, khai thác quyền SHTT; đổi mới tư duy và phương thức quản lý nhà nước về hoạt động SHTT, giảm thiểu gánh nặng về thủ tục hành chính cho tổ chức, cá nhân liên quan.

Với dự luật này, quyền sở hữu trí tuệ có thể được định giá, mua bán, đưa vào làm tài sản. Chuyển đổi quan trọng nhất của dự luật là chuyển từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa kết quả nghiên cứu. Nhờ vậy, sở hữu trí tuệ sẽ trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của doanh nghiệp và quốc gia.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ được kỳ vọng sẽ hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động sáng tạo, khuyến khích đổi mới, và bảo vệ hiệu quả hơn quyền sở hữu trí tuệ trong kỷ nguyên công nghệ số. 

 Quỳnh Trang