Truy xuất nguồn gốc, đẩy mạnh chế biến sâu,... là các giải pháp để thúc đẩy phát triển chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm hạt điều Bình Phước.

Nhiều dư địa cho hoạt động sở hữu trí tuệ

Theo ông Lê Huy Anh - Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, tỉnh Bình Phước là khu vực phát triển năng động, có nhiều điều kiện thuận lợi để sở hữu trí tuệ cùng chung tay với các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội.

Hiện tại, Bình Phước có một chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm điều, nhãn hiệu chứng nhận sản phẩm cao su Bình Phước, ba nhãn hiệu tập thể. Các tài sản liên quan đến sáng chế, giải pháp hữu ích còn hạn chế. 

“Bình Phước đã và đang là trung tâm chế biến các sản phẩm từ điều lớn trên cả nước. Đây cũng là ưu thế lớn để sở hữu trí tuệ cùng đồng hành để nâng cao hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung, sản xuất chế biến sản phẩm từ điều nói riêng”, ông Lê Huy Anh nói.

Theo đó, tháng 3/2018, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Hạt điều Bình Phước”. Đến thời điểm hiện tại Bình Phước là địa phương duy nhất trên cả nước được cấp văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho hạt điều. Việc bảo hộ thành công chỉ dẫn địa lý “Hạt điều Bình Phước” đã mở ra nhiều cơ hội to lớn cho ngành điều. 

Từ đây, giá trị thương hiệu của “Hạt điều Bình Phước” sẽ được gắn với chỉ dẫn về nguồn gốc, xuất xứ và chất lượng của sản phẩm, cho phép doanh nghiệp, người dân sử dụng để từng bước tiếp cận phát triển thị trường, đặc biệt ở các thị trường khó tính.

Theo bà Bùi Thị Minh Thúy - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Phước, trong những năm qua, tỉnh Bình Phước đã ban hành nhiều nghị quyết, chương trình, chính sách, đề án, kế hoạch, để triển khai thực hiện nhằm nâng cao giá, cũng như khẳng định thương hiệu cho các sản phẩm nông nghiệp của địa phương.

Đến nay, trên đại bàn tỉnh đã có sản phẩm nông nghiệp được xác lập quyền sở hữu trí tuệ như: Chỉ dẫn địa lý cho "Hạt điều Bình Phước", Nhãn hiệu chứng nhận cho sản phẩm "Cao su Bình Phước"; Nhãn hiệu tập thể "Tiêu Lộc Ninh"; Nhãn hiệu tập thể "Gà thả vườn Thanh Lương",... Những kết quả đạt được còn rất khiêm tốn so với tiềm năng của địa phương.

Phải nhập nguyên liệu thô để sản xuất

Dù chỉ dẫn địa lý “Hạt điều Bình Phước” được coi là báu vật của địa phương nhưng đến nay vẫn chưa phát huy hết giá trị tiềm năng. 

Ông Nguyễn Hoàng Đạt - Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Bình Phước - cho biết qua 5 năm được cấp chỉ dẫn địa lý, đến nay chỉ có 8 doanh nghiệp tham gia. Các doanh nghiệp này đang phải chịu sự cạnh tranh khốc liệt của những sản phẩm cùng loại không mang chỉ dẫn địa lý. Cụ thể, nhiều sản phẩm vẫn thể hiện nội dung là “Đặc sản Bình Phước” hoặc “Hạt điều Bình Phước” để bán tràn lan ra thị trường.

Ngoài ra, Bình Phước chỉ có 3 sản phẩm là hạt điều nguyên liệu, hạt điều nhân và hạt điều rang muối được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, trong khi các doanh nghiệp đã phát triển nhiều chủng loại sản phẩm hạt điều chế biến sâu (sữa hạt điều, hạt điều rang tẩm gia vị tỏi ớt, mật ong,...) nên chỉ dẫn địa lý chưa đáp ứng nhu cầu thực tế.

Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp được cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý vẫn đang vừa sử dụng nguyên liệu hạt điều Bình Phước, vừa sử dụng hạt điều nước ngoài khiến công tác truy xuất nguồn gốc gặp rất nhiều khó khăn. Được biết, hiện nay Bình Phước đang nhập đến 80% nguyên liệu thô từ các nước châu Phi rồi sản xuất, đóng gói và xuất khẩu ngược trở lại ra thị trường.

Theo ông Phạm Văn Quân - Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ Checkee, đa số các doanh nghiệp hiện vẫn làm theo cách truyền thống như đưa thông tin sản phẩm, thông tin doanh nghiệp lên các mã truy xuất nguồn gốc. Doanh nghiệp chưa làm tận cùng vườn trồng, chưa thật sự cung cấp đầy đủ thông tin theo thông tư của Chính phủ ban hành. 

Khi doanh nghiệp xuất khẩu, đơn hàng chỉ cần trộn lẫn các vùng nguyên liệu lại với nhau dù chỉ số lượng nhỏ cũng bị trả lại toàn bộ. Từ đó, ông Quân cho rằng các doanh nghiệp nên thay đổi tư duy, cách làm để vừa để tiết kiệm được nguồn nhân lực, vừa làm đúng tiêu chuẩn của quốc gia. Chỉ như vậy, người tiêu dùng mới đặt niềm tin vào sản phẩm. 

Với mong muốn phát triển ngành điều trở thành ngành chủ lực của địa phương, ông Nguyễn Hoàng Đạt - Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Bình Phước - mong muốn được tạo điều kiện tốt, tinh gọn trong khâu rà soát hồ sơ đăng ký chỉ dẫn địa lý để doanh nghiệp thuận lợi tham gia.

Trong khi đó, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Phước cũng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ đạo triển khai thực hiện nhiệm vụ cấp quốc gia về “Nghiên cứu quy định pháp luật về bảo hộ chỉ dẫn địa lý và hỗ trợ đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý tại Trung Quốc cho sản phẩm hạt điều Bình Phước”, thuộc Chương trình Phát triển tài sản trí tuệ đến năm 2030 đã được phê duyệt. Bên cạnh đó, xem xét đưa nhiệm vụ cấp quốc gia: “Quảng bá và phát triển chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước” thuộc Chương trình Phát triển tài sản trí tuệ đến năm 2030, để triển khai thực hiện từ năm 2025.

UBND tỉnh Bình Phước chỉ đạo các cơ quan liên quan sớm tham mưu ban hành các chính sách hỗ trợ tín dụng đối với người trồng điều; chính sách liên kết và tiêu thụ sản phẩm điều; chính sách thúc đẩy các doanh nghiệp hoạt động xuất, nhập khẩu hạt điều.

Ngoài ra, xây dựng và triển khai hệ thống quản lý chỉ dẫn địa lý gắn với đăng ký mã số vùng trồng, an toàn thực phẩm, chứng nhận chất lượng và xác thực, truy xuất nguồn gốc sản phẩm được bảo hộ.

Theo ông Trần Giang Khuê - Trưởng Văn phòng đại diện Cục Sở hữu trí tuệ TP.HCM, cần phát triển thương hiệu cộng đồng để giúp phát triển nông nghiệp nông thôn, vùng sâu, vùng xa cũng như tạo công ăn việc làm cho người dân, giúp phát triển đều giữa các vùng kinh tế. Việc này còn góp phần gìn giữ các giá trị văn hoá, truyền thống của địa phương.

Bên cạnh đó, thương hiệu cộng đồng còn giúp các doanh nghiệp bảo vệ khỏi các hành vi xâm phạm và cạnh tranh không lành mạnh. Gia tăng giá trị cho sản phẩm và hoàn thiện quy trình sản xuất, kinh doanh sản phẩm, từ đó tăng doanh thu nói chung và xuất khẩu nói riêng.

Võ Liên