Từ vụ HIUP với doanh thu lên tới hàng nghìn tỷ đồng, đến các đường dây sản xuất hàng trăm loại sữa giả quy mô toàn quốc, thực trạng thị trường sữa cho thấy đang tồn tại nhiều lỗ hổng lớn trong khâu kiểm tra, giám sát.

Nhưng điều khiến người dân lo lắng hơn cả, là giữa lúc sữa giả bị phát hiện rầm rộ, chương trình sữa học đường, nơi mỗi ngày hàng triệu học sinh đang uống sữa vẫn chưa hề có bất kỳ cuộc kiểm tra độc lập nào được công bố.

Nguy cơ càng lớn hơn khi có tới hơn 20 nhãn hiệu sữa khác nhau đang được phân phối vào các trường học tại Hà Nội. Mỗi doanh nghiệp đều tự công bố chất lượng, tự nộp hồ sơ hợp lệ, và sau đó gần như không chịu bất kỳ đợt kiểm nghiệm độc lập nào từ khi trúng thầu đến khi học sinh sử dụng. Tất cả niềm tin đặt vào giấy tờ doanh nghiệp cung cấp.

Hiện nay, các doanh nghiệp cung cấp sữa học đường đều chỉ cần nộp hồ sơ pháp lý theo quy định: giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, công bố thành phần, phiếu kiểm nghiệm mẫu. Từ đây, họ tham gia đấu thầu hoặc được chỉ định cung ứng sữa đến hàng trăm trường học. Tuy nhiên, không có quy trình hậu kiểm bắt buộc, không lấy mẫu ngẫu nhiên tại trường, không có kiểm nghiệm độc lập để xác minh chất lượng thật sự bên trong mỗi hộp sữa.

Trong vụ HIUP vừa qua, sữa HIUP được quảng cáo tăng trưởng chiều cao nhanh chóng, có đầy đủ giấy chứng nhận, kiểm nghiệm, bao bì công phu và cả sự xuất hiện của người nổi tiếng. Tuy nhiên, sau khi cơ quan điều tra vào cuộc, kết luận điều tra cho thấy thực tế sản phẩm được sản xuất chỉ có 15–17 loại chất, không đảm bảo chỉ tiêu chất lượng, hàm lượng dinh dưỡng và tính năng như hồ sơ công bố. Kết luận giám định xác định đây là hàng giả. Dù vậy, tất cả các giấy tờ pháp lý đều “đúng quy trình”, nên sản phẩm vẫn được bán rộng rãi mà không ai phát hiện trong suốt nhiều tháng trời.

Nếu sữa ngoài thị trường còn bị làm giả tinh vi đến vậy, thì ai dám đảm bảo những hộp sữa học đường – cũng được duyệt qua bằng giấy tờ tương tự – sẽ luôn đạt chuẩn?

Các chuyên gia dinh dưỡng và an toàn thực phẩm nhiều lần cảnh báo: trẻ em là đối tượng có sức đề kháng yếu, nếu dùng sữa không đạt chất lượng – không chỉ không bổ sung được dinh dưỡng mà còn có thể ảnh hưởng tiêu hóa, thần kinh, sự phát triển trí tuệ lâu dài. Trong khi đó, nhiều vụ sữa giả từng bị phát hiện đã sử dụng nguyên liệu kém chất lượng, pha trộn phụ gia không rõ nguồn gốc, thậm chí là nguyên liệu quá hạn.

Vậy vì sao đến nay vẫn chưa kiểm tra? Câu trả lời có thể nằm ở sự cồng kềnh trong quản lý, và ở tâm lý “tin tưởng giấy tờ là đủ”. Nhưng thực tế đã chứng minh: giấy tờ có thể giả. Nếu không có giám sát độc lập và lấy mẫu kiểm nghiệm ngẫu nhiên, thì mọi quy trình đều chỉ dừng ở mức hình thức.

Đã đến lúc cần một thay đổi toàn diện: giao cho một cơ quan cụ thể nhiệm vụ kiểm nghiệm chất lượng sữa học đường, lấy mẫu ngẫu nhiên định kỳ, công bố kết quả công khai, xử phạt nghiêm những nhà cung cấp không đạt chuẩn. Đồng thời, phụ huynh cần được tham gia giám sát, phản ánh khi phát hiện bất thường.

Vụ HIUP không chỉ là một bê bối về đạo đức kinh doanh, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn xã hội. Nếu còn tiếp tục thờ ơ với chất lượng sữa học đường, thì người phải trả giá đầu tiên chính là những đứa trẻ – những người không thể lựa chọn sản phẩm cho mình.

Thái Dương