SO HUU TRI TUE
Chủ nhật, 24/03/2024
  • Click để copy

Giáo sư Sarah Gilbert và sự nghiệp khoa học hết lòng vì nhân loại

08:02, 31/01/2022
(SHTT) - Kiên trì với con đường nghiên cứu khoa học, giáo sư Sarah Gilbert cùng các cộng sự đã thành công cứu nhân loại một bàn thua lớn trước sự tấn công vũ bão của đại dịch lớn nhất lịch sử nhân loại COVID-19.

Năm 2021, vượt qua những bỡ ngỡ của năm đầu chống dịch, thế giới đã bình tĩnh hơn trước cơn bão COVID-19 và dần tìm ra các biện pháp hiệu quả. Sau khi thống nhất được rằng một loại vaccine hiệu quả và an toàn sẽ là hy vọng để đầy lùi đại dịch, toàn thế giới đều hướng về giới khoa học để mong chờ vào một phép màu sớm tới.

Tin mừng đầu tiên đã được công bố vào ngày 23/11/2020 khi Đại học Oxford và hãng dược AstraZeneca thông báo vaccine mà hai đơn vị này phối hợp sản xuất có hiệu quả 70%, liều thấp hiệu quả 90%. Thông tin này như một điểm sáng trong chuỗi tin tức ảm đạm về số ca mắc mới, số người tử vong trong gần 1 năm ngành y tế thế giới gồng mình chống lại đại dịch lớn nhất trong lịch sử nhân loại.

a1

 

Cùng trong thời điểm này, hãng dược Pfizer và Moderna công bố hiệu quả hai vaccine dựa trên mRNA của hãng lần lượt là 95% và 94,5%. Tuy đạt hiệu quả cao hơn, tuy nhiên, loại vaccine này lại đi kèm vô số điều kiện bảo quản khắt khe khiến nhiều khu vực trên thế giới không thể đáp ứng yêu cầu để nhập về sử dụng. Trước điều này, AstraZeneca lại tiếp tục trở thành “tin lành” đối với các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước nghèo do sản phẩm có thể được bảo quản trong các tủ lạnh thông thường ở 2-8 độ C. Điều này không những giúp các quốc gia trên thế giới ngay lập tức được hy vọng sớm có vaccine cho người dân mà còn giúp người dân sớm được tiếp cận với biện pháp phòng ngừa dịch COVID-19 hiệu quả nhất với mức giá phải chăng.

Đứng sau thành công của vaccine AstraZeneca là nỗ lực từ hai nữ giáo sư Sarah Gilbert và Catherine Green, những người dẫn đầu nhóm nghiên cứu Viện Jenner, Đại học Oxford. Trong đó, Giáo sư Sarah Gilbert (58 tuổi) một trong số những nhân vật  tiêu biểu được BBC vinh danh trong danh sách 100 Phụ nữ Tiêu biểu năm 2020 vì những đóng góp không mệt mỏi cho cuộc chiến chống đại dịch COVID-19.

Sarah Gilbert (sinh năm 1962), là nữ giáo sư chuyên ngành vaccine tại Viện Nghiên cứu Jenner của Đại học Oxford – một trong những trung tâm nghiên cứu y khoa hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, con đường bà đến với những thành công như hôm nay chẳng hề được trải trên hoa hồng như mọi người mường tượng.

Giáo sư Sarah Gilbert sinh ra trong một gia đình có bố là nhân viên văn phòng và mẹ là giáo viên tiếng Anh ở Kettering (một thị trấn ở Northamptonshire, miền Trung nước Anh). Cô nữ sinh Sarah tốt nghiệp cử nhân ngành sinh học từ Đại học East Anglia, rồi tiếp tục nhận bằng tiến sĩ hóa sinh chuyên ngành di truyền học tại Đại học Hull (cả hai trường đều không thuộc nhóm các đại học tinh hoa ở Anh).

Sarah Gilbert là người yêu thích âm nhạc, từng chơi trong giàn nhạc giao hưởng của trường học, và khi học đại học thường hay chơi saxophone. Nữ sinh Sarah khi đó thường vào rừng chơi nhạc để tránh làm phiền những người sống xung quanh.

Sau khi tốt nghiệp tiến sĩ, Sarah bắt đầu làm việc trong môi trường công nghiệp trước khi quay trở lại môi trường hàn lâm tham gia vào nhóm nghiên cứu của Adrian Hill – giáo sư y khoa tại Viện Nghiên cứu Jenner, Đại học Oxford để bắt đầu những nghiên cứu về vaccine chống sốt rét vào năm 1994. Năm 1998, bà sinh con (một ca sinh ba) và sau thời gian nghỉ thai sản, gia đình nhà nữ khoa học trẻ bắt đầu gặp khó khăn để trở lại với công việc nghiên cứu.

“Cân bằng giữa cuộc sống và công việc thật chẳng dễ dàng, và có khi là không thể nếu bạn không có được sự hỗ trợ tốt. Tôi có ba đứa nhỏ, tiền gửi ba đứa đi nhà trẻ còn nhiều hơn cả lương một postdoc như tôi khi đó. Người bạn đời của tôi (tức chồng của bà là nhà khoa học Rob Blundell) đã phải hi sinh sự nghiệp của anh ấy, ở nhà trông ba đứa trẻ để tôi quay trở lại với nghiên cứu”, Sarah thổ lộ trong một phỏng vấn với nhà trường.

2

Giáo sư Sarah Gilber và giáo sư Adrian Hill (trái) tại phòng nghiên cứu trường Đại học Oxford, Anh 

"Đã có lúc tôi định từ bỏ nghề nghiên cứu khoa học và làm gì đó khác", Sarah chia sẻ. Nhưng cuối cùng bà Gilbert đã không làm vậy và vẫn tiếp tục con đường nghiên cứu. Đó là quyết định để đời giúp bà tạo ra phương thuốc cứu rỗi thế giới trước đại dịch COVID-19 trong suốt 2 năm vừa qua.

Sự nỗ lực của bà cùng sự hi sinh thầm lặng của chồng đã được đền đáp khi Sarah Gilbert được bổ nhiệm làm giảng viên Đại học Oxford vào năm 1999 và tiếp đó là phó giáo sư (Reader) vào năm 2004.

Năm 2007, Sarah Gilbert thuyết phục được Quỹ Wellcome Trust tài trợ cho bà một dự án lớn phát triển vaccine cúm mùa, và chính thức trở thành Quản lý Chương trình Chiến lược về Phát triển Vaccine cho người và thú y của Quỹ Wellcome Trust. Phải đến tận lúc này, Sarah Gilbert mới thiết lập được một nhóm nghiên cứu đủ mạnh của riêng bà để theo đuổi những hoài bão bà vẫn ấp ủ.

Năm 2014, bà đi đầu trong thử nghiệm vaccine Ebola. Và khi dịch MERS tấn công thế giới, bà tới Saudi Arabia để phát triển vaccine chống lại loại virus corona này. Khi thử nghiệm bước hai của vaccine này mới chỉ bắt đầu thì vào đầu năm 2020, COVID-19 xuất hiện ở Trung Quốc. Giáo sư Gilbert nhanh chóng nhận ra rằng bà có thể sử dụng cách tiếp cận tương tự. 

3

“Lời khuyên của tôi cho những phụ nữ vừa muốn duy trì một gia gia đình và sự nghiệp khoa học là cần chấp nhận đó sẽ là công việc đặc biệt khó khăn. Điều quan trọng là phải biết lập kế hoạch và cần đảm bảo sự hỗ trợ hết lòng từ người bạn đời. Dù bằng cách gì chăng nữa, kế hoạch và thực tế về những gì bạn cần mới có thể giúp ích về lâu dài. Tôi có may mắn, các con mình dường như đã phát triển bình thường, nhưng không đứa nào trong số chúng muốn trở thành nhà khoa học”, Sarah Gilbert chia sẻ. 

Trong những ngày đầu năm 2020, khi nhận được dữ liệu đầu tiên về cấu trúc gene của virus đang gây dịch viêm phổi tại Vũ Hán, nhóm của Sarah Gilbert đã ngay lập tức nghĩ tới việc tạo ra vaccine. Bà cùng một nữ giáo sư khác ở Oxford, Teresa Lambe và cộng sự trong nhóm làm việc liên tục trong những ngày cuối tuần để thiết kế vaccine.

Trước khi đến với vaccine Covid-19, nhóm họ đã làm việc trên một loại virus tương tự gây hội chứng hô hấp cấp Trung Đông (MERS-Cov) và loại vaccine này cũng đang trong quá trình thử nghiệm lâm sàng. Vaccine chống Covid-19 (được đặt tên là ChAdOx1 nCoV-19) được thiết kế từ một virus gây ra cảm cúm trên tinh tinh đã được làm yếu, chứa đoạn mã gai của virus corona để “đóng giả” virus Sars-CoV-2 (mà chúng ta vẫn gọi tắt là Covid-19) giúp cơ thể tạo ra kháng thể tiêu diệt virus này.

Tại thời điểm đó, họ chưa có đủ thông tin rằng loại virus mới có thể lây lan nhanh ra sao, nhưng Sarah Gilbert lại nhìn thấy khả năng phát triển vaccine với tốc độ nhanh chóng và lên kế hoạch thử nghiệm lâm sàng. Theo BBC, chỉ trong một tuần sau khi các nhà khoa học Trung Quốc công bố cấu trúc di truyền của loại virus mới, nhóm của bà Gilbert đã thiết kế xong vắc xin Covid-19, nhưng vấn đề về kinh phí thử nghiệm lâm sàng lại là bài toán hóc búa được đặt ra.

Sau đó, bằng tất cả những sự kiên trì của bản thân và lòng hướng thiện vì mức tiêu sức khỏe nhân loại, Sarah Gilbert đã tích cực thuyết phục các đề tài khác trợ giúp kinh phí, kêu gọi chính phủ tài trợ và cả nhóm đã vui mừng khi sau đó Chính phủ Anh đồng ý hỗ trợ kinh phí lên tới 22 triệu bảng Anh cho các thử nghiệm và sản xuất loại vaccine này. Cả nhóm đặt mục tiêu tạo ra một loại vaccine cho nhân loại có nghĩa là họ sẽ không phát triển vaccine vì lợi nhuận giống như những tiền lệ mà các nhà khoa học ở Anh đã từng theo đuổi.

4

Giáo sư Sarah Gilbert và nữ cộng sự Catherine Green 

Sarah Gilbert lại tiếp tục hợp tác cùng một nhà khoa học nữ khác, Catherine Green, nữ Phó Giáo sư sinh học ở Oxford để sản xuất vaccine. Bà Gilbert sau đó chạy đua với thời gian trong bối cảnh số ca tử vong trên toàn cầu tăng nhanh vì Covid-19. Bà làm việc có khi từ 4 giờ sáng đến tận tối muộn. Đầu tháng 4/2020, lô vắc xin đầu tiên được sản xuất để chuẩn bị cho việc thử nghiệm. Bà Gilbert mô tả rằng quá trình này là một loạt những bước nhỏ liên tiếp nhau, chứ không phải là một khoảnh khắc phát hiện bùng nổ nào đó.

5

 

"Ngay từ đầu, chúng tôi đã xem đây là một cuộc chạy đua với virus, không phải cuộc chạy đua với các nhà phát triển vắc xin khác… Là người đã phát minh ra loại vắc xin này, tôi có thể kiếm được một khoản lợi nhuận khổng lồ. Nhưng tôi từ chối nhận bằng sáng chế vắc xin. Tôi không muốn độc quyền sáng chế vì tôi muốn chia sẻ công nghệ này để mọi người có thể sản xuất vắc xin", báo The Star dẫn lời bà Gilbert.

Theo mong muốn của bà Gilbert, AstraZeneca cam kết không thu lợi nhuận từ vắc xin Covid-19 trong đại dịch. Và giá vắc xin này vẫn sẽ được giữ nguyên với các nước đang phát triển, kể cả khi đại dịch kết thúc.

 Nếu thành công, vaccine của Oxford sẽ là cứu tinh cho các quốc gia nghèo. Ngay từ ban đầu, chúng tôi nhận thấy vaccine này sẽ tham gia cuộc đua chống virus chứ không phải tranh đua với các vaccine khác. Chúng tôi làm việc ở đại học và không có ý định kiếm tiền từ nó", Sarah Gilbert nhấn mạnh lại điều mà bà từng nói với báo chí.

Được biết, Bà Sarah Gilbert đã được phong tước hiệp sĩ nhân dịp sinh nhật Nữ hoàng Elizabeth hồi giữa năm nay.

Hiện vaccine Oxford/Astrazeneca đã được phân phối đi khắp nơi trên thế giới và vẫn là lá chắn hữu hiệu giúp bảo vệ con người trước sự xuất hiện của nhiều biến chủng của virus SARS-CoV-2 mới với mức độ ngày càng tăng sau mỗi phiên bản khác nhau.

Thái An

Tin khác

Khoa học Công nghệ 1 giờ trước
(SHTT) - Mới đây, Toyota bắt đầu tiến hành chương trình triệu hồi đối với hai mẫu SUV đầu bảng của mình tại Việt Nam, nhằm cập nhật phần mềm điều khiển hộp số.
Khoa học Công nghệ 1 ngày trước
(SHTT) - Theo thông tin của Bệnh viện Massachusetts General ở Boston, một người đàn ông 62 tuổi mắc bệnh thận giai đoạn cuối đã trở thành người đầu tiên được ghép thận lợn đã được chỉnh sửa gen.
Khoa học Công nghệ 1 ngày trước
(SHTT) - Bộ Khoa học và Công nghệ mới đây đã ban hành Quyết định 405/QĐ-BKHCN công bố thủ tục hành chính mới ban hành thuộc phạm vi chức năng quản lý của Bộ Khoa học và Công nghệ.
Khoa học Công nghệ 1 ngày trước
(SHTT) - Cuộc thi Sáng tạo Robot châu Á - Thái Bình Dương (ABU Robocon) năm nay sẽ được tổ chức tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh từ ngày 23/8 đến 27/8/2024. Chủ đề thi của ABU Robocon 2024 mang tên "Ngày mùa", lấy ý tưởng từ việc canh tác lúa trên các thửa ruộng bậc thang.
Khoa học Công nghệ 1 ngày trước
(SHTT) - Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là các mô hình Generative AI như ChatGPT của OpenAI, đang dẫn đến một thách thức lớn về năng lượng.