Ba nhà khoa học đại diện cho những hướng tiếp cận tương phản nhưng bổ trợ cho nhau trong kinh tế học. Mokyr là một nhà sử học kinh tế, người đã nghiên cứu các xu hướng dài hạn thông qua nguồn tư liệu lịch sử, trong khi Howitt và Aghion lại sử dụng toán học để lý giải cơ chế hoạt động của “sự hủy diệt sáng tạo.”

Mokyr, 79 tuổi, sinh ra tại Hà Lan, hiện công tác tại Đại học Northwestern (Mỹ); Aghion, 69 tuổi, giảng dạy tại Collège de France và Trường Kinh tế London; còn Howitt, 79 tuổi, là người Canada, thuộc Đại học Brown.

Aghion chia sẻ ông rất bất ngờ khi nhận được vinh dự này. “Tôi không thể tìm được từ nào để diễn tả cảm xúc của mình,” ông nói qua điện thoại trong buổi họp báo tại Stockholm, và cho biết sẽ dùng tiền thưởng để đầu tư cho phòng nghiên cứu của mình.

Khi được hỏi về các cuộc chiến thương mại và xu hướng bảo hộ trên thế giới, Aghion nhận định: “Tôi không hoan nghênh chủ nghĩa bảo hộ ở Mỹ. Điều đó không tốt cho tăng trưởng và đổi mới toàn cầu.”

Ba nhà kinh tế được trao giải Nobel Kinh tế 2025 nhờ vào việc đã giải thích và định lượng rõ hơn về “sự hủy diệt sáng tạo” - một khái niệm kinh tế mô tả quá trình trong đó những đổi mới mang lại lợi ích thay thế và do đó loại bỏ các công nghệ và doanh nghiệp cũ. Khái niệm này thường gắn liền với nhà kinh tế Joseph Schumpeter, người đã trình bày nó trong cuốn “Chủ nghĩa tư bản, Chủ nghĩa xã hội và Dân chủ” (1942).

Ủy ban Nobel cho biết Mokyr “đã chứng minh rằng để các đổi mới nối tiếp nhau trong một quá trình tự vận hành, chúng ta không chỉ cần biết rằng điều gì đó có hiệu quả, mà còn phải có lời giải thích khoa học cho lý do tại sao nó hoạt động.”

Aghion và Howitt đã nghiên cứu cơ chế đằng sau tăng trưởng kinh tế bền vững, bao gồm một bài báo năm 1992, trong đó họ xây dựng mô hình toán học cho “sự hủy diệt sáng tạo.”

Aghion từng góp phần xây dựng chương trình kinh tế của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trong chiến dịch tranh cử năm 2017. Gần đây, ông đồng chủ trì Ủy ban Trí tuệ nhân tạo (AI Commission), cơ quan đã đệ trình lên Tổng thống Macron một báo cáo năm 2024 với 25 khuyến nghị nhằm đưa Pháp trở thành quốc gia tiên phong trong lĩnh vực AI.

“Công trình của các nhà khoa học cho thấy tăng trưởng kinh tế không phải là điều hiển nhiên. Chúng ta phải duy trì những cơ chế nền tảng của sự hủy diệt sáng tạo, nếu không nền kinh tế sẽ rơi vào trì trệ,” ông John Hassler, Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Kinh tế, cho biết.

Một nửa số tiền thưởng trị giá 11 triệu krona Thụy Điển (gần 1,2 triệu USD) thuộc về Mokyr, nửa còn lại chia cho Aghion và Howitt. Những người đoạt giải cũng sẽ nhận được huy chương vàng 18 carat và bằng chứng nhận.

Giải thưởng Kinh tế chính thức có tên “Giải thưởng Khoa học Kinh tế của Ngân hàng Trung ương Thụy Điển tưởng niệm Alfred Nobel.” Ngân hàng Trung ương Thụy Điển đã lập ra giải này năm 1968 để tưởng nhớ Alfred Nobel – nhà hóa học, doanh nhân người Thụy Điển thế kỷ 19, người phát minh ra thuốc nổ và sáng lập 5 giải Nobel gốc.

Kể từ đó, tổng cộng đã có 99 người được trao giải, trong đó chỉ có ba phụ nữ.

Những người ủng hộ “tinh thần nguyên thủy” của giải Nobel thường lưu ý rằng giải Kinh tế về mặt kỹ thuật không phải là một giải Nobel chính thức, nhưng vẫn luôn được trao cùng các giải khác vào ngày 10/12 - ngày kỷ niệm ngày mất của Alfred Nobel năm 1896.

Giải Nobel năm nay có 338 ứng cử viên được đề cử, bao gồm 244 cá nhân và 94 tổ chức. 

Trong mùa giải Nobel 2025, giải Nobel Y sinh đã được công bố thuộc về ba nhà khoa học: Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi. Hội đồng Nobel tại Viện Karolinska vinh danh họ vì những phát hiện mang tính đột phá về cơ chế dung nạp miễn dịch ngoại biên, đặc biệt là vai trò của tế bào T điều hòa (regulatory T cells).

Giải Nobel Vật lý 2025 đã được công bố thuộc về các nhà khoa học John Clarker, Michel Devoret và John Martinis với hiệu ứng xuyên hầm lượng tử vĩ mô và lượng tử hóa năng lượng trong mạch điện.

Và Giải Nobel Hóa học 2025 được công bố thuộc về ba nhà khoa học Susumu Kitagawa, Richard Robson và Omar Yaghi đã chính thức được Ủy ban Nobel 2025 công bố là chủ nhân của giải thưởng Nobel Hóa học 2025 với nghiên cứu về khung kim loại - hữu cơ (MOF).

Giải Nobel Văn học 2025 thuộc về nhà văn László Krasznahorkai. Và giải Nobel Hòa bình 2025 được trao cho nhà hoạt động người Venezuela Maria Corina Machado.

Người đoạt giải sẽ được trao chứng nhận Nobel, huân chương Nobel và tiền thưởng vào ngày 10/12.

Thái An