Điểm đáng chú ý là đề xuất bãi bỏ tới 9 trên tổng số 11 thủ tục hành chính hiện hành, đồng thời mở rộng phạm vi điều chỉnh sang khu vực ngoài công lập nhằm tạo cú hích cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, đã trình bày Tờ trình về dự thảo luật quan trọng này. Ông nhấn mạnh rằng, sau gần một thập kỷ thi hành, Luật Khoa học và Công nghệ năm 2013 đã bộc lộ nhiều điểm chưa phù hợp với thực tiễn năng động của hoạt động KHCN&ĐMST và chưa bắt kịp thông lệ quốc tế. Việc ban hành Luật KHCN&ĐMST là một bước đi cấp thiết để thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, định hướng của Quốc hội và chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ, nhằm tháo gỡ những rào cản, thúc đẩy KHCN&ĐMST trở thành khâu đột phá trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Theo Phó Thủ tướng, quan điểm xuyên suốt trong xây dựng luật là nhằm thể chế hóa đầy đủ và kịp thời các định hướng của Đảng và Nhà nước, xác định KHCN&ĐMST và chuyển đổi số quốc gia là động lực hàng đầu cho sự phát triển. Luật hướng tới việc mở rộng phạm vi điều chỉnh, bao gồm cả khu vực ngoài công lập, với doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm, còn các trường đại học và viện nghiên cứu là lực lượng hỗ trợ. Mục tiêu cuối cùng là hoạt động KHCN&ĐMST phải phục vụ trực tiếp cho phát triển kinh tế - xã hội và đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng chung của quốc gia.

Dự thảo Luật KHCN&ĐMST được xây dựng trên nguyên tắc giảm thiểu thủ tục hành chính, tăng cường hậu kiểm và đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý và hoạt động. Thay đổi tư duy quản lý theo hướng tập trung vào hiệu quả thay vì quản lý quá trình được xem là một bước tiến quan trọng. Luật cũng chú trọng đến việc thu hút nguồn đầu tư ngoài ngân sách nhà nước thông qua các chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư và tài trợ cho hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Một điểm mới mang tính chiến lược là lần đầu tiên Đổi mới Sáng tạo được đặt ngang hàng với Khoa học và Công nghệ trong dự thảo luật. Các cơ chế hỗ trợ cho hoạt động ĐMST, đặc biệt là trong doanh nghiệp, cũng được bổ sung, cùng với việc thúc đẩy phát triển các tổ chức hỗ trợ đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp khởi nghiệp và quỹ đầu tư mạo hiểm.

So với Luật KH&CN năm 2013 quy định 11 thủ tục hành chính, Dự thảo Luật KHCN&ĐMST đã bãi bỏ tới 9 thủ tục (đạt tỷ lệ 81%). Mặc dù vậy, do mở rộng phạm vi điều chỉnh sang lĩnh vực ĐMST, dự thảo luật bổ sung 4 thủ tục hành chính mới để quản lý các đối tượng mới và tạo điều kiện cho các tổ chức được hưởng ưu đãi về thuế và đầu tư. Hiện tại, dự thảo luật quy định 6 thủ tục hành chính, bao gồm: thành lập tổ chức khoa học và công nghệ; đăng ký công nhận trung tâm nghiên cứu và phát triển; công nhận cá nhân, nhóm cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; công nhận chuyên gia hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo; công nhận tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo; và tuyển chọn, xét tài trợ, giao trực tiếp thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ.

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cơ bản thống nhất với quan điểm xây dựng luật. Chủ nhiệm Ủy ban Lê Quang Huy đề nghị dự thảo luật cần bám sát và thể chế hóa đầy đủ hơn nữa tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW, làm nổi bật vai trò của doanh nghiệp và khu vực kinh tế tư nhân trong lĩnh vực KH,CN&ĐMST. Ủy ban cũng nhấn mạnh sự cần thiết của các quy định mang tính đột phá, vượt trội, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính và chú trọng chính sách kiến tạo phát triển đồng bộ với cơ chế quản lý phù hợp.

Về các quy định thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp và nền kinh tế, Ủy ban KHCN&MT cơ bản tán thành và đề nghị rà soát để đảm bảo sự gắn kết đồng bộ với các quy định về đầu tư, tài chính, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng hệ sinh thái và phát triển thị trường KHCN&ĐMST.

Ủy ban KHCN&MT cũng kiến nghị rà soát, nghiên cứu bổ sung các quy định về tiêu chí chuyên gia, nhân tài; quy định đầy đủ và phù hợp về quyền, nghĩa vụ, đặc biệt là quyền tự chủ về chuyên môn, nhân sự và tài chính. Bên cạnh đó, cần có các chính sách khuyến khích triển khai chương trình giáo dục STEM, STEAM và thúc đẩy xây dựng văn hóa sáng tạo trong cộng đồng.

Với những thay đổi mang tính chiến lược và quyết tâm cắt giảm thủ tục hành chính, Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo được kỳ vọng sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi hơn, khơi dậy tiềm năng sáng tạo và đưa KHCN&ĐMST trở thành động lực then chốt cho sự phát triển nhanh và bền vững của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Hương Mi