Dự thảo Luật KH,CN&ĐMST đang được kỳ vọng sẽ tạo ra bước ngoặt quan trọng cho sự phát triển của lĩnh vực này tại Việt Nam. Theo các chuyên gia, dự thảo luật lần này tập trung vào hai thay đổi căn bản, mang tính chiến lược, nhằm thúc đẩy hoạt động nghiên cứu hiệu quả và tạo ra những tác động thiết thực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Dự thảo Luật gồm 8 chương và 95 điều (tăng 14 điều so với Luật KH&CN năm 2013 do bổ sung nội dung ĐMST và cấu trúc lại Luật nên về hình thức có nhiều thay đổi so với luật hiện hành.

Dự thảo Luật có sửa đổi lớn đối với 26 điều, bổ sung 23 điều, bám sát các nội dung chính sách tại Nghị quyết 118/NQ-CP ngày 3/8/2024 của Chính phủ về phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 7/2024.

Dự thảo luật KH,CN&ĐMST có các nội dung được sửa đổi chính như:

Giao quyền sở hữu kết quả nghiên cứu: Luật 2013 quy định phải làm thủ tục chuyển giao, Nhà nước giữ sở hữu nếu không có thỏa thuận khác. Dự thảo luật KH,CN&ĐMST giao tự động, không bồi hoàn, không qua định giá, không tính tài sản nhà nước.

Miễn áp dụng đấu thầu với phần kinh phí khoán: Luật 2013 không quy định, dự thảo luật mới quy định không áp dụng luật đấu thầu với phần được khoán chi.

Miễn thuế thu nhập cá nhân (TNCN) cho thu nhập KH&CN: Luật 2013 không miễn cho thu nhập từ khởi nghiệp sáng tạo, dự thảo luật mới quy định miễn thuế cho thu nhập từ hoạt động ĐMST, khởi nghiệp, nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN).

Ưu đãi DN đầu tư cho ĐMST: Luật 2013 chỉ có ưu đãi chung, dự thảo luật mới ưu đãi đặc biệt về thuế thu nhập DN, thuế thu nhập cá nhân, đất đai, tài chính cho DN ĐMST.

Thành lập Quỹ ĐMST, Quỹ đầu tư mạo hiểm nhà nước: Luật 2013 chưa có quy định, dự thảo luật mới cho phép lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và sàn giao dịch khởi nghiệp sáng tạo.

Bên cạnh đó, các nội dung chính khác cũng được sửa đổi gồm: Giải mã công nghệ nước ngoài; Thu hút chuyên gia nước ngoài, nhà đầu tư; Bổ sung rõ định nghĩa “đổi mới sáng tạo”; Chính sách sandbox, cơ chế thử nghiệm đặc thù; Mở rộng phạm vi áp dụng luật cho cả tổ chức ngoài lãnh thổ Việt Nam; Chính sách đãi ngộ đặc biệt cho nhân tài KH,CN&ĐMST; Ưu đãi đặc biệt cho nhà khoa học đầu ngành; DN được loại trừ chi phí R&D khi đánh giá hiệu quả tài chính; Chính sách thành lập tổ chức KH,CN&ĐMST đa loại hình; Cơ chế công nhận DN ĐMST và chuyên gia hỗ trợ khởi nghiệp; Bổ sung cơ chế đặc biệt cho nhiệm vụ KH,CN&ĐMST quy mô lớn; Cơ chế xét chọn cụm nhiệm vụ, chuỗi nhiệm vụ;

Tổ chức chủ động xây dựng nhiệm vụ KH,CN&ĐMST cấp cơ sở; Thương mại hoá và phân chia lợi nhuận nhiệm vụ nghiên cứu; Chấp nhận rủi ro trong nhiệm vụ KH,CN&ĐMST; Cơ chế sandbox - thử nghiệm có kiểm soát; Cơ chế đặc biệt học hỏi, giải mã công nghệ nước ngoài; Phát triển hệ sinh thái ĐMST quốc gia; Chuyển đổi số (CĐS) trong hoạt động KH,CN&ĐMST; Đánh giá, đo lường chương trình và tổ chức KH,CN&ĐMST; Thúc đẩy thị trường KH,CN&ĐMST; Cơ chế ứng dụng và nhân rộng kết quả KH,CN vào thực tiễn; Chính sách phổ biến, truyền thông và giáo dục KH,CN&ĐMST; Hợp tác quốc tế về KH,CN&ĐMST; Ưu đãi đầu tư công nghệ cao và công nghệ mới nổi; Sửa đổi, bổ sung nhiều luật liên quan để đồng bộ thể chế.

Trước các ý kiến trao đổi của các đại biểu tham dự hội thảo, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết thay đổi căn bản của dự thảo luật lần này tập trung vào hai điểm quan trọng.

Một trong những thay đổi cốt lõi của dự thảo luật là việc tạo điều kiện thuận lợi hơn bao giờ hết cho các hoạt động nghiên cứu. Luật mới hướng đến việc xây dựng một môi trường pháp lý thông thoáng, giảm thiểu các rào cản hành chính, tạo không gian mở để các nhà khoa học, các tổ chức nghiên cứu có thể tự do sáng tạo và phát triển các ý tưởng khoa học. Điều này bao gồm việc đơn giản hóa các thủ tục phê duyệt đề tài, cấp phép hoạt động, cũng như tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm của các tổ chức khoa học công nghệ.

Thay đổi căn bản thứ hai mà dự thảo luật hướng tới là tạo ra đầu ra và tác động rõ rệt cho sự phát triển kinh tế. Luật không chỉ dừng lại ở việc khuyến khích các nghiên cứu hàn lâm mà còn đặc biệt chú trọng đến việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn sản xuất, kinh doanh. Mục tiêu là thúc đẩy thương mại hóa các sản phẩm khoa học công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế bền vững. Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) cũng được đề xuất mạnh mẽ trong dự thảo luật.

Hương Mi