SO HUU TRI TUE
Thứ sáu, 29/03/2024
  • Click để copy

Đi tìm nguồn gốc thương hiệu 'Tôm chua Huế' - đồ chấm tuyệt hảo tiến vua

11:16, 07/10/2022
Tôm chua Huế được xem như “đại sứ” ẩm thực của vùng đất cố đô, là món quà xứ mưa được yêu thích của du khách. Thế nhưng câu chuyện về nguồn gốc và quá trình sáng tạo để đưa món ăn này trở thành thương hiệu hàng đầu là chuyện chưa nhiều người biết đến.

"Đại sứ" tinh hoa văn hoá ẩm thực Huế

“Đến Huế nhớ mua một hũ tôm chua mang về”, cũng như nhiều du khách khác, bà Nguyễn Thị Vĩnh được dặn như vậy khi theo tour du lịch tới TP Huế. 

Qua cầu Trường Tiền rẽ phải gặp ngay "thiên đường đặc sản" Huế - chợ Đông Ba. Theo chân người dân địa phương, bà Vĩnh được giới thiệu vào ngôi chợ truyền thống này mua tôm chua.

“Trong chợ, nhiều hàng tôm chua có danh tiếng như Cô Ri, Cô Châu, Bà Mai, Cô Tị… và không ít hàng tôm chua chỉ có vài kg bán lẻ. Với cửa hàng tôm chua không nhãn hiệu, người bán hàng cho mượn cây xăm bằng tre để nếm thử. Khách nếm xem mặn, nhạt, cay, ngọt vừa ý mới lấy, không thì đi thử hàng tôm chua khác, tha hồ lựa”, bà Vĩnh chia sẻ. 

hj

 Tôm chua trở thành một trong những món quà xứ mưa được yêu thích nhất.

Là món ăn kèm cùng thịt phay (thịt luộc), dưa giá hay cuốn bánh tráng với rau muống chẻ, tôm chua Huế có chỗ đứng đặc biệt trong tâm trí những người sành ăn. Chị Vương Bình Minh (32 tuổi, Hà Tĩnh) cho biết: “Tôm chua Huế làm từ nguyên liệu tươi ngon, giữ được vị ngọt đặc trưng của tôm nên khi ăn thấy vừa miệng, chứ không phải ngọt của phụ gia”.

Huế có các cơ sở sản xuất tôm chua được ghi nhận thông qua người tiêu dùng và các giải thưởng về sản phẩm tiêu biểu, chứng nhận là thương hiệu quốc gia. Để bảo vệ cho danh tiếng “đại sứ” tinh hoa văn hóa ẩm thực cố đô, Tôm chua Huế được đề nghị cấp giấy chứng nhận đối với nhãn hiệu tập thể để quản lý, khai thác quyền sở hữu trí tuệ từ năm 2009.

Tìm quê cho thương hiệu Tôm chua Huế

Lân la ở chợ Đông Ba, xem các bà, các o bán tôm chua không ngớt. Khách du lịch vào ra hỏi mua liên tục nên mãi tận quá trưa mới thấy các chị ngồi thẳng lưng nghỉ.

Bà Nguyễn Thị Thiên Hương, tiểu thương có gian hàng đặc sản tôm chua phía lầu chuông chợ Đông Ba vừa ngừng tay, chia sẻ: “Mắm tôm chà Gò Công (Tiền Giang - PV) với tôm chua Huế nhiều người vẫn nhầm lẫn là một. Gia đình tôi làm mắm từ nhiều đời, tôi cũng đã đi nhiều nơi nên biết ở Đà Nẵng, Phú Yên, Gò Công đều có tôm chua nhưng tôm chua mỗi vùng mỗi khác”.

Tìm đến nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Xuân Hoa, người đã có những công trình nghiên cứu về ẩm thực Huế, ông Hoa cho biết: “Sử sách hầu như không ghi lại Tôm chua Huế do ai sáng tạo ra. Nhưng dân gian truyền miệng nhiều giai thoại về nguồn gốc là từ đất phương Nam. Sau khi tiến vua, tôm chua chế biến tinh tế theo cung cách hoàng cung rồi mới phổ biến ra dân gian trở lại”.

Theo ông Hoa, mảnh đất Gò Công nổi tiếng là nơi sản sinh nhiều bậc phu nhân hương sắc, đức tài, trong đó có thái hậu Từ Dũ và Nam Phương hoàng hậu. Gò Công vừa là điểm đầu của chín khúc Cửu Long giang chở nặng phù sa, cá tôm trù phú, lâu nay nơi đây vẫn được người ta kháo nhau là quê hương của mắm tôm chua xứ Huế.

311b992091d1558f0cc0

Tôm chua Huế 

Tương truyền, người đầu tiên đưa mắm tôm chua Gò Công trở thành mỹ vị cung đình chính là thái hậu Từ Dũ, tên Phạm Thị Hằng. Bà Phạm Thị Hằng là hoàng quý phi của vua Thiệu Trị, là mẹ của vua Tự Đức, con gái của công thần dưới triều vua Gia Long - ông Phạm Đăng Hưng, quê gốc Gò Công.

Thái hậu Từ Dũ trở thành "tượng đài sông Hương" - một bậc mẫu nghi thiên hạ nổi danh đức hạnh, chăm chỉ, cần kiệm. Khoảng nửa đầu thế kỷ 19, thái hậu Từ Dũ 14 tuổi đã theo cha ra Huế rồi được nạp vào cung. Xa quê từ sớm nhưng bà vẫn không quên mang theo món ăn quê hương là mắm tôm chua.

"Mắm tôm chua được chế biến thành "nước chấm hoàng gia” đã thuyết phục được vua Thiệu Trị và Tự Đức, mỗi lần 2 Ngài ngự thiện đều khen ngon, bữa cơm nào cũng đòi có món khoái khẩu không thể thiếu", ông Hoa cho hay.

1e5927cfa79760c93986

 Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa: Thái hậu Từ Dũ trải qua 10 đời vua, sống 78 năm trong cung đã truyền được nghề cho các nữ quan, hầu cận, phổ biến ra dân gian. 

Nhà thơ Võ Quê cũng khẳng định đặc sản này bắt nguồn từ bà Từ Dũ. Ông có bài thơ "Tôm chua": "Nguyên là đặc sản miền trong/Theo bà Từ Dũ ra cùng Hương Giang/Tôm hồng, ớt đỏ, riềng vàng… Vị chua thấm lưỡi nhớ hàng thịt phay”.

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa: "Có người nói Tôm chua Huế là do bà Nam Phương đưa ra Huế. Tuy nhiên, xét bối cảnh, trong cung thời bấy giờ khi tôm chua xuất hiện chỉ có bà Từ Dũ là người Gò Công. Bà Nam Phương là hoàng hậu cuối cùng của triều đại nhà Nguyễn vào cung sau rất lâu so với lịch sử tồn tại của món ăn này. Có thể khẳng định bà Từ Dũ mới là người cho tôm chua Huế thêm một quê hương".

Từ Dũ thái hậu đưa tôm chua lên yến tiệc, bữa ăn trong cung đình thiết đãi quan lại, các vợ quan. Qua đó, quan lại và tầng lớp quý tộc là những người đầu tiên được thưởng thức và chính họ đã mang món ăn này trở lại phổ biến với dân gian Huế.

Tôm chua Huế là thương hiệu khó tranh giành

Mặc dù quê hương là Gò Công, thế nhưng danh tiếng của Tôm chua Huế lớn hơn quê mẹ rất nhiều. Nếu Gò Công đến nay chỉ có vài chục cơ sở sản xuất mắm tôm chua thì Huế có hàng trăm cơ sở sản xuất, nhiều cơ sở được công nhận là thương hiệu quốc gia.

“Chỉ có người Huế mới nói chuyện Tôm chua Huế xuất xứ từ Gò Công, chứ trước đây người Gò Công họ không biết. Biết rồi lấy đó làm niềm tự hào về người con gái Gò Công đã đưa sản vật phát triển trên vùng đất mới”, ông Nguyễn Xuân Hoa nhấn mạnh. 

Ông Hoa khẳng định chưa bao giờ người Gò Công và Huế có tranh chấp về quyền sở hữu thương hiệu đối với món tôm chua từ xưa tới nay. Địa danh đi kèm món tôm chua đã xác định phong vị khác nhau của mỗi vùng miền.

0507b4b9be497a172358

 Chị Vương Bình Minh cho biết: Tôm chua Huế  không bị mùi, mặn và gắt như những nơi khác".

Theo ông Trần Cao Phúc, Chủ tịch Hiệp hội Tôm chua Huế, Tôm chua Huế đã được chứng nhận nhãn hiệu tập thể nên thời gian đầu rất quan tâm quản lý, khai thác sở hữu trí tuệ. Trước đây, cơ sở sản xuất tôm chua Sông Hương tại TP.HCM có đề trên nhãn mác là “đặc sản Huế”. Sản phẩm của họ bán ở nhiều nơi, phân phối cả trong siêu thị.

Hiệp hội tôm chua Huế tìm thông tin theo phản ánh của người tiêu dùng và trực tiếp hỏi chủ cơ sở sản xuất. “Sản phẩm tôm chua Sông Hương không sản xuất ở Huế vẫn quảng cáo là “đặc sản Huế”. Lúc đó, họ giải thích vì Huế là quê hương nên viết như vậy", Chủ tịch Hiệp hội Tôm chua Huế nhớ lại.

Sau đó, ba chữ "đặc sản Huế" trên nhãn hiệu đã được xóa. Vụ việc chưa có gì gọi là ồn ào bởi chúng tôi chỉ mới ban hành văn bản nhắc nhở. Từ đó đến nay, không có vụ vi phạm nào tương tự.

Bảo Hòa

Tin khác

Tài sản trí tuệ 3 giờ trước
(SHTT) - Đội Quản lý Thị trường (QLTT) số 11, Cục QLTT thành phố Hà Nội vừa chuyển giao toàn bộ hồ sơ, tang vật tạm giữ trong vụ kiểm tra kho hàng của "hotgirl" Nguyễn Hoàng Mai Ly (Mailystyle) đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an quận Hà Đông để thụ lý, điều tra, xử lý theo quy định.
Tài sản trí tuệ 7 giờ trước
(SHTT) - Chiều 28/3 vừa qua, tại Siêu thị Trung Vân, địa chỉ Khối 2A, thị trấn Thanh Chương, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An do ông Nguyễn Đình Thành làm chủ, lực lượng QLTT đã phát hiện lô dao cạo râu có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu Gillete. Đây là nhãn hiệu đã được đăng ký bảo hộ tại Việt Nam.
Tài sản trí tuệ 7 giờ trước
(SHTT) - Đội QLTT số 6, Cục QLTT thành phố Đà Nẵng vừa tiến hành kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính đối với cơ sở kinh doanh hàng hóa giả mạo nhãn hiệu trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng.
Tài sản trí tuệ 1 ngày trước
(SHTT) - Luật sư Vũ Thị Hồng Yến, Giám đốc Công ty Luật TNHH Rouse Việt Nam cho biết, hàng giả được bán tràn lan trên mạng và cửa hàng truyền thống trên toàn khu vực ASEAN. Kết quả khảo sát của WIPO với 1000 người tại mỗi quốc gia ASEAN cho thấy, có 88% người tiêu dùng nhìn thấy hàng giả trên thị trường.
Tài sản trí tuệ 2 ngày trước
(SHTT) - Trong kinh doanh ngày nay, việc sở hữu trí tuệ (IP) như bằng sáng chế, thương hiệu và bản quyền đang trở nên rất quan trọng và mang lại lợi nhuận không tưởng cho doanh nghiệp.