Theo báo cáo về việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí (THTK, CLP) giai đoạn 2016 – 2021 của Quốc hội, Luật THTK, CLP năm 2013 chưa đảm bảo đồng bộ với một số Luật chuyên ngành liên quan. Chưa quy định cụ thể tiêu chí đánh giá việc THTK, CLP trong các lĩnh vực.

Những tồn tại, hạn chế, bất cập trong tham mưu, ban hành chính sách, pháp luật về THTK, CLP và liên quan đến THTK, CLP đã ảnh hưởng rất lớn trong công tác THTK, CLP trong giai đoạn vừa qua, tạo nên những điểm nghẽn, gây lãng phí, thất thoát rất lớn các nguồn lực của quốc gia và toàn xã hội.

Đáng chú ý là việc, nhiều văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn của các cơ quan chức năng liên quan công tác điều tra, xử lý tội phạm tham nhũng còn thiếu, chưa đồng bộ, không thống nhất, dẫn đến cách hiểu và vận dụng khác nhau.

Điển hình như, BLHS 2015 quy định 07 hành vi phạm tội tham nhũng, trong khi Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 quy định 12 hành vi tham nhũng. Vậy nên 5 hành vi còn lại của Luật PCTN còn thiếu chế tài để xử lý, gây khó khăn và kẽ hở trong quá trình vận dụng vào thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử.

Một số quy định còn nhiều bất cập, chưa cụ thể, rõ ràng nên gây khó khăn trong việc áp dụng, như các quy định liên quan đến quy định về công tác kê biên, phong tỏa tài khoản, gây khó khăn cho công tác thu hồi tài sản tham nhũng. Những thiếu khuyết đó dẫn đến việc kê biên, phong tỏa không kịp thời, các đối tượng có thời gian để tẩu tán tài sản, gây khó khăn cho công tác thu hồi thiệt hại cho Nhà nước.

Quy định về xử lý vật chứng còn bất cập, gây lãng phí thất thoát, như tiêu hủy vật chứng vẫn có giá trị sử dụng trong thực tế đồng thời phát sinh chi phí rất lớn cho việc tiêu hủy. Dẫn đến, có những vật chứng nếu không được xử lý ngay tại giai đoạn điều tra mà để đến khi Tòa xử mới ra quyết định xử lý vật chứng thì giá trị hàng hóa bị sụt giảm nghiêm trọng, gây thất thoát, lãng phí rất lớn cho Nhà nước .

Đặc biệt, chưa có hướng dẫn cụ thể về tình tiết định khung “gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội” đối với Tội tham ô tài sản và Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản, dẫn đến việc đánh giá, áp dụng quy định này không thống nhất.

Tại kỳ họp thứ 4, sáng 31/10, đại biểu Trần Hữu Hậu (Tây Ninh) dành trọn bài phát biểu của mình để nói về “lãng phí trách nhiệm". Ông dẫn lại câu chuyện nhiều bệnh viện công xin thôi tự chủ, ách tắc đấu thầu thuốc, thiết bị trong bệnh viện công. Hay chuyện không ít cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy nhà nước không làm hoặc không dám làm những việc cần phải làm.

Tình trạng này đang gây trì trệ trong bộ máy quản lý hành chính, gây nhiều lãng phí về thời gian, công sức, tiền bạc, cơ hội kinh doanh cho người dân và doanh nghiệp.

Đại biểu cho rằng, đó mới chỉ là bề nổi của tảng băng; mới chỉ là một phần của những lãng phí hữu hình có thể nhìn thấy được, chỉ ra được, đo đếm được…. Đằng sau những lãng phí hữu hình ấy là những lãng phí vô hình với sức tàn phá lớn hơn nhiều, không chỉ “làm mất đi cơ hội phát triển” mà còn làm nghèo đất nước, làm lãng phí những nguồn lực quý giá của quốc gia, làm suy yếu bộ máy công quyền và có thể nó sẽ đe dọa sự tồn vong của chế độ”. Đó là lãng phí trách nhiệm.

Phân tích nguyên nhân căn bản khiến cho việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí còn có nhiều hạn chế, ĐB Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) cho rằng là do ý thức cá nhân chỉ chú trọng đến những lợi ích của bản thân, vì bản thân.

Căn nguyên sâu xa của việc lãng phí của công chính là lối sống thực dụng, ích kỷ sẽ dẫn đến việc con người chỉ quan tâm nhất đến quyền lợi vật chất của cá nhân mình, không vì cái chung, không vì tập thể và lối sống ấy sẽ dẫn đến tư duy không nỗ lực vì lợi ích chung.

"Tiết kiệm, chống lãng phí trong khu vực công đòi hỏi con người phải đặt lợi ích của cộng đồng, của tập thể, của quốc gia lên trên hết để nỗ lực trong mọi hành động từ nhỏ nhất như tiết kiệm thời gian cho đến lớn hơn là sử dụng một cách hiệu quả nhất, hợp lý nhất mọi tài sản công", bà nói.

Theo nữ ĐB, có một thực tế vẫn đang diễn ra là cùng một cá nhân nhưng cách ứng xử với tài sản công khác hẳn với tài sản tư, với tài sản của bản thân.

Tiết kiệm, chống lãng phí không chỉ là việc chấp hành mọi quy định của pháp luật về tiết kiệm, chống lãng phí mà trước tiên phải thuộc về lối sống và ý thức, đó là lối sống văn minh, văn hóa, là ý thức luôn luôn đặt lợi ích của cộng đồng, của tập thể, của quốc gia, của dân tộc lên trên.

"Khi con người sống vị kỷ nhiều hơn thì dường như cùng với sự trỗi dậy mạnh mẽ của ý thức cá nhân, bên cạnh mặt tích cực là những tác động tiêu cực, là sự thờ ơ với việc chung để chăm lo cho việc riêng, mà việc lãng phí vẫn xảy ra rất nhiều tại khu vực công là những ví dụ điển hình", bà phát biểu. 

Tú Vi