“Cần thổi làn gió mới với sức trẻ, nhanh nhạy của lớp trẻ vào khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã. Phải khiến cho lớp trẻ hiểu khởi nghiệp đơn độc như một doanh nghiệp khó khăn thì khởi nghiệp với hợp tác xã tốt hơn”, ông Trần Chí Cường – Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng - nhấn mạnh.

Thiếu thế hệ kế thừa

Trong phòng truyền thống của Hợp tác xã (HTX) Mây tre An Khê ở 327 Nguyễn Phúc Nguyên (quận Thanh Khê, TP Đà Nẵng), bằng khen, cờ thi đua được xếp chồng từ mới tinh đến ố màu thời gian. Nhiều sản phẩm truyền thống và mẫu mã hiện đại cũng được trưng bày như chứng minh cho sự bền bỉ của một thương hiệu đã trải qua hơn 46 năm.

Những sản phẩm mang đậm văn hóa Việt như mành mây, mành trúc, bàn, ghế, nôi, đồng hồ,… của HTX xuất khẩu đến thị trường ở Đông Âu, Nga, Cu Ba và Columbia. Sở Khoa học và Công nghệ TP Đà Nẵng cũng hỗ trợ logo, nhãn hiệu và đăng ký chỉ dẫn địa lý cho Mây tre An Khê.

Thế nhưng, để có thể trụ vững trên thị trường, cơ sở cũng buộc phải tự làm “lạc hậu” sản phẩm của mình bằng việc không ngừng cải tiến chất lượng, mẫu mã sản phẩm và cả công nghệ sản xuất.

Trước đây, HTX đầu tư hàng trăm triệu đồng mua máy móc từ Đài Loan, Singapore nhưng mỗi máy chỉ chẻ được từ 1-2 cỡ mây, độ chính xác không cao trong khi nguyên liệu đa dạng, nhiều kích cỡ.

Từ thực tế này, HTX mua máy trong nước rồi cải tiến để công suất mạnh hơn, độ đàn hồi lớn hơn và đổi từ trục đứng sang trục ngang để dễ thao tác. Cải tiến ngoạn mục này không chỉ giúp cơ sở thay thế 3 máy chẻ mây nhập khẩu mà còn tiết kiệm nguyên liệu, hạ giá thành sản phẩm và giảm sức lao động.

Theo ông Nguyễn Hoàng - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc HTX Mây tre An Khê – cơ sở hiện có 30 thành viên và hơn 50 lao động thời vụ. Các “vệ tinh” tham gia sản xuất gồm 150 người tại một số tỉnh Quảng Nam, Quảng Bình, Thái Bình. Năm 2023, tổng doanh thu hợp tác xã đạt 9 tỷ đồng, nộp ngân sách 760 triệu đồng và lãi sau thuế 220 triệu đồng, thu nhập bình quân 6,5 triệu đồng/người/tháng.

Trước sức ép của thị trường, cơ sở này cũng đang đứng trước thách thức về mặt nhân sự khi người lao động chủ yếu ở độ tuổi trung niên. Trong khi lớp quản lý lớn tuổi có người đã mất, người di cư đến nơi ở khác thì nhân sự trẻ lại không dễ giữ chân.

“Chúng tôi luôn tạo điều kiện cho các em phát triển, làm việc ở môi trường kinh doanh năng động và tiếp xúc nhiều với khách du lịch, nhưng thế hệ trẻ giờ đây chỉ nghĩ đến công việc kiếm tiền nhanh, ăn mặc đẹp”, ông Nguyễn Hoàng nói.

HTX Sản xuất rau an toàn La Hường, quận Cẩm Lệ (TP Đà Nẵng) thành lập từ tháng 12/2009, đến nay có 17 thành viên. Ông Trần Văn Hoàng – Giám đốc HTX sản xuất rau an toàn La Hường – Cẩm Lệ cho biết hiện cơ sở rất khó khăn về nhân sự khi hội viên toàn từ 60 tuổi trở lên.

Từ nơi đây, mỗi ngày số lượng lớn bí đao, cà chua, xà lách, mướp, rau muống, rau cải, mùng tơi, rau lang, khổ qua… tỏa đi khắp các chợ lớn trong thành phố. Không có nhân sự trẻ nên việc vận hành hay bán hàng đều chỉ làm theo hình thức thủ công, truyền thống.

“Bây giờ làm báo cáo thuế cần sử dụng công nghệ thông tin nhưng chúng tôi phải thuê người ngoài để làm. Hết nhiệm kỳ, bầu làm quản lý HTX mà toàn người lớn tuổi không ai chịu làm. Nhân công trẻ không chịu làm nông nghiệp, phải nói là chúng tôi “bí” nhân sự trẻ chứ không phải thiếu nữa”, ông Trần Văn Hoàng nói thêm.

Đó cũng là tình trạng của nhiều HTX lớn, nhỏ trong thành phố. Ông Lê Văn Phiếu - Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Bảo tồn và phát triển dược liệu xứ Quảng - trăn trở về tính kế thừa: “Chúng tôi có 8 thành viên tất cả đều đã lớn tuổi, làm đến một lúc nào đó cũng phải nghỉ. Thế hệ tiếp nối rất quan trọng nhưng không có. Người trẻ không mặn mà làm HTX”.

Hiểu khó khăn để bứt phá

Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Trần Chí Cường ghi nhận khoảng trống nhân sự trẻ trong các HTX là yếu tố khiến nhiều cơ sở khó bứt phá, thiếu tính mới.

“Cách quản lý HTX, tổ hợp tác hiện nay vẫn thấy đâu đó có hình bóng của thời kỳ cũ, chưa được đổi mới, chưa có sự mạnh dạn đầu tư, quan tâm cho sự phát triển thực chất của từng cơ sở”, ông Trần Chí Cường nói.

Quy mô thành viên lớn nhưng vốn chủ sở hữu, sự tham gia sâu để phát triển của tổ chức vẫn còn hạn chế. Sau dịch Covid-19, Đà Nẵng tăng trưởng ở mức chậm do đó kinh tế tập thể, HTX cũng phải đối mặt không ít khó khăn, thách thức về đơn hàng, điều kiện, quy mô phát triển, giá thuê đất và một số chính sách mới yêu cầu thực hiện.

Theo ông Nguyễn Hoàng - Giám đốc HXT Mây tre An Khê, khó khăn nhất chính là vấn đề thuê đất khi gia hạn hợp đồng quá lâu mà thời hạn thuê đất quá ngắn. Trong thời gian chờ đợi đó, HTX khó mạnh dạn đầu tư phát triển. Chủ tịch HTX Mây tre An Khê tha thiết đề nghị TP Đà Nẵng cần có bước tiến để HTX được thuê đất trong thời gian dài.

“Có những doanh nghiệp lớn của Mỹ, Đức đi khảo sát cơ sở chúng tôi nhưng thời gian thuê đất quá ngắn khiến đối tác cảm thấy HTX không đủ năng lực. Có đơn hàng xuất khẩu hàng chục tỷ đồng bị hủy, cắt sau 6 tháng làm mẫu trong đó vấn đề chính là đất đai”, ông Nguyễn Hoàng nhấn mạnh.

Từ những ý kiến đó, lãnh đạo TP Đà Nẵng cũng đề nghị các HTX xem lại chính sách hỗ trợ của thành phố chỗ nào còn vướng mắc, chưa phù hợp để điều chỉnh. Đồng thời, nhìn sang các địa phương khác để học hỏi những chính sách tốt hơn về thuê đất, phát triển sản phẩm để tham mưu Thành phố ban hành, hỗ trợ.

“Phát triển kinh tế tập thể phải làm thường xuyên, liên tục. Hàng ngày phải đau đáu với khu vực kinh tế này mới có thể phát triển được chứ không phải chỉ 1 tháng hành động, làm phong trào cho vui. Bản chất là phải chuyên sâu, chuyên nghiệp và thường xuyên. Quan tâm thổi làn gió mới vào khu vực kinh tế tập thể, đó là sức trẻ, nhanh nhạy của lớp trẻ”, ông Trần Chí Cường - Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng - chia sẻ.

Bảo Hòa