Việc xây dựng cửa khẩu thông minh Móng Cái - Đông Hưng là nội dung trọng tâm trong Thỏa thuận khung hợp tác thí điểm giữa Tỉnh ủy Quảng Ninh và Khu ủy Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc), ký kết vào ngày 12/4/2025 nhân chuyến thăm cấp Nhà nước của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Việt Nam.

Theo đó, hai bên thống nhất phối hợp đồng bộ trong quy hoạch, xây dựng và vận hành cửa khẩu thông minh với hai luồng riêng biệt: Luồng khách du lịch tại khu vực cầu Bắc Luân I và luồng vận tải hàng hóa tại cầu Bắc Luân II. Dự án này hứa hẹn nâng cao toàn diện hiệu quả và hiệu suất thông quan, giảm thiểu tình trạng ùn tắc, nâng tầm hoạt động biên mậu hai nước. Đổi mới toàn diện cả về hạ tầng và công nghệ cửa khẩu thông minh được định hình theo mô hình tiên tiến, kết hợp giữa cơ sở hạ tầng hiện đại và nền tảng công nghệ số.

Đối với luồng hàng hóa, hai bên sẽ cùng xây dựng tuyến vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu độc lập, khép kín, sử dụng phương tiện vận chuyển không người lái, hệ thống cẩu container tự động, điều khiển thông qua trung tâm chỉ huy dựa trên định vị vệ tinh và mạng 5G. Hai bên sẽ nghiên cứu triển khai mô hình vận chuyển thông minh với xe tự hành AGV, bảo đảm thông quan 24/7. Quá trình vận hành diễn ra không tiếp xúc, không gián đoạn và thông quan 24/7.

Trong khi đó, đối với hoạt động xuất nhập cảnh của công dân và du khách sẽ được đầu tư hạ tầng, hệ thống kiểm soát xuất nhập cảnh sẽ được nâng cấp theo hướng tự động hóa hoàn toàn cho khách du lịch và cư dân biên giới tại cầu Bắc Luân I. Cửa khẩu sẽ ứng dụng các công nghệ kiểm soát sinh trắc học (vân tay, khuôn mặt), máy soi chiếu tự động, hệ thống AI nhận diện, và chia sẻ dữ liệu liên ngành. Điều này giúp rút ngắn thời gian làm thủ tục, tăng tính minh bạch, hạn chế tiếp xúc - đặc biệt trong bối cảnh phòng chống dịch bệnh, nâng cao năng lực kiểm soát an ninh biên giới.

Với vai trò là đơn vị tuyến đầu, nòng cốt trong xây dựng cửa khẩu thông minh, Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái đã tích cực tham gia vào Tổ công tác xây dựng cửa khẩu thông minh do UBND TP Móng Cái thành lập theo Quyết định số 1500/QĐ-UBND ngày 18/4/2025. Ngay từ ngày 21/4/2025, Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái đã cử công chức chuyên môn tham gia các buổi làm việc, đóng góp ý kiến cho Dự thảo Đề án thí điểm và chuẩn bị nội dung hội đàm đầu tiên giữa hai thành phố Móng Cái - Đông Hưng. Đơn vị cũng chủ động phối hợp khảo sát, hội đàm với phía Trung Quốc để hoàn thiện các nội dung chuyên môn, đảm bảo dự án triển khai đúng tiến độ và chất lượng. Hướng tới môi trường thông quan hiện đại, minh bạch và hội nhập Dự án cửa khẩu thông minh không chỉ góp phần thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, hiện đại hóa công tác quản lý biên giới mà còn là bước tiến quan trọng trong thúc đẩy thương mại, du lịch và hợp tác hữu nghị Việt - Trung.

Với việc bước đầu triển khai thực hiện cửa khẩu thông minh, hoạt động xuất nhập khẩu qua cặp cửa khẩu Móng Cái - Đông Hưng từng bước thuận lợi theo hướng giảm thời gian đối với một lô hàng, tăng thời gian thông quan trong ngày. Theo báo cáo của Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái, tính từ đầu năm đến hết ngày 2/5, kim ngạch XNK hàng hoá qua địa bàn đạt hơn 1,82 tỷ USD, tăng 34% so với cùng kỳ. Thu NSNN đạt 851,35 tỷ đồng, tăng 24% so với cùng kỳ năm 2025. Đã có 1.011 doanh nghiệp làm thủ tục XNK tại Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái (trong đó có 245 doanh nghiệp trong tỉnh và 766 doanh nghiệp ngoài tỉnh), tăng 300 doanh nghiệp so với cùng kỳ.

Cửa khẩu thông minh Móng Cái - Đông Hưng là bước đi chiến lược trong hiện đại hóa quản lý biên giới, đồng thời thể hiện sự nỗ lực chung trong việc tạo ra một môi trường giao thương hiệu quả, an toàn và bền vững. Với quyết tâm chính trị từ cả hai phía, mô hình cửa khẩu thông minh không chỉ mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp hai nước, mà còn mở ra chương mới trong hợp tác khu vực và phát triển kinh tế biên mậu. Với sự vào cuộc chủ động và quyết liệt của Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái cùng các lực lượng chức năng khối cửa khẩu kỳ vọng về một cửa khẩu hiện đại, hiệu quả, an toàn và văn minh đang dần trở thành hiện thực.

Hữu Việt