Những năm trở lại đây, nhiều cơ quan báo chí tập trung loại hình báo mạng điện tử, xây dựng fanpage trên Facebook, lập kênh Youtube để giúp người đọc tiếp cận thông tin chính xác, nhanh chóng và hiệu quả nhất. Đó là một trong những biểu hiện của quá trình chuyển đổi số các tòa soạn đang thực hiện.

“Trong vài năm trở lại đây, chúng ta thấy ngày càng xuất hiện những dạng thức báo chí mới dựa trên nền tảng công nghệ như longform, e-magazine, mega-story, infographics… và chắc chắn trong tương lai sẽ còn xuất hiện nhiều dạng thức báo chí hơn nữa.”, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi nhận định.

Không nằm ngoài xu thế hội nhập, báo chí đang đứng trước cơ hội rất lớn nhưng đồng thời cũng phải đối diện với thách thức gay gắt trong thời đại truyền thông kỹ thuật số. Sự phát triển công nghệ truyền thông mới, đặc biệt là sức ép cạnh tranh thông tin từ truyền thông xã hội vừa tạo ra thách thức, vừa tạo cơ hội cho những người làm báo Việt Nam.

Nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng biên tập báo Thanh niên khẳng định bối cảnh hiện nay cho thấy báo chí muốn phát triển, thay đổi phải là trên nền tảng số, chuyển đổi số. Nhưng để làm được, người đứng đầu cơ quan báo chí cần thay đổi về tư duy, cách làm, cần phải nhận thức, tư duy lại.

Mô hình kinh doanh, chiến lược phát triển nội dung cũng phải xác định lại, phương thức phát triển công nghệ cũng phải phù hợp, bởi nếu lạc hậu là sẽ thua.

Bởi chuyển đổi số báo chí trước hết là phải đầu tư về công nghệ và đây không phải là cuộc chơi của "nhà nghèo," phải dám đầu tư thì mới phát triển được. Nội dung cũng cần chuyển đổi một cách quyết liệt, nên việc đầu tư về con người là quan trọng nhất, bởi con người biết làm công nghệ, biết phát triển nội dung, biết định hướng bạn đọc...

Nhận định về mặt thuận lợi của báo chí trong chuyển đổi số, ông Trần Tiến Duẩn, Tổng Biên tập Báo điện tử VietnamPlus cho rằng: Nhờ chuyển đổi số, báo điện tử đã nhanh chóng chứng tỏ được sức hút đối với công chúng, bằng khả năng chuyển tải thông tin tới bạn đọc gần như đồng thời với sự kiện cùng lượng thông tin đồ sộ, thậm chí không có sự giới hạn về dung lượng như báo in, thời lượng phát sóng như phát thanh hay truyền hình. Tận dụng những lợi thế về công nghệ số, một số cơ quan báo chí đã nhanh chân xây dựng được tòa soạn hội tụ đa phương tiện, với môi trường làm việc ngày càng hiện đại.

Bên cạnh đó, việc sản xuất nội dung báo chí chất lượng cao, sản phẩm dữ liệu lớn, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để tạo ra các trải nghiệm có giá trị cho công chúng báo chí được thuận lợi. Những sản phẩm báo chí mới tạo nên tính tương tác hai chiều với độc giả, như phỏng vấn trực tuyến, tạo cảm giác gần gũi hơn giữa bạn đọc và báo. Công nghệ số cũng hỗ trợ nhà báo từ khâu thu thập thông tin, phân tích dữ liệu cho đến sản xuất nội dung và phát hành.

Trong khi đó, theo ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, quá trình chuyển đổi số của các cơ quan báo chí cần được thực hiện trong cả tư duy chứ không chỉ dựa vào công cụ.

Ông Lê Quốc Minh phân tích, nếu dựa nhiều vào các nền tảng, báo chí sẽ có lượng truy cập, tuy nhiên sẽ không có độc giả vì không biết độc giả là ai, đến từ đâu. Trong khi đó, lượng truy cập từ mạng xã hội và các nền tảng tìm kiếm khá lớn, nhưng tất cả dữ liệu độc giả thì những nền tảng đó nắm hết.

Vì vậy, để không rơi vào thế bất lợi trong cuộc cạnh tranh với mạng xã hội trên môi trường truyền thông số, các cơ quan báo chí phải giành lại sự chủ động trong việc thu thập dữ liệu người dùng. Nếu hiểu độc giả, các cơ quan báo chí sẽ nắm phần thắng ít nhất là 50% và chủ động trong việc sản xuất nội dung.

Để phục vụ nhiều đối tượng độc giả khác nhau, các cơ quan có thể sử dụng công cụ để phân tích, nắm bắt nhu cầu người dùng, từ đó sản xuất các nội dung cho phù hợp. Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí có thể tạo sự hợp tác giữa các cơ quan, đơn vị với nhau để cung cấp nội dung. Tuy nhiên, những nội dung này vẫn phải bảo đảm dựa trên tính định hướng, sự hiểu biết về độc giả.

Sự liên kết này cũng là một trong những giải pháp để báo chí chính thống chống lại mối đe dọa rất lớn trong thời đại truyền thông số, đó là tin giả. Bởi theo ông Lê Quốc Minh, tin giả ngày nay là do những con người cụ thể tạo ra, nhưng về sau sẽ là do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra. Một lượng tin giả lớn như vậy lan truyền trong xã hội và đặc biệt với sự hỗ trợ của mạng xã hội sẽ phát tán rất nhanh, khả năng vấp phải tin giả lớn hơn.

Để giải quyết vấn nạn này, các kênh thông tin chính thống cần phải chuẩn chỉnh, chính xác hơn. Khi lượng thông tin đến ồ ạt, người dùng sẽ tìm đến cơ quan báo chí chính thống để kiểm chứng lại. Lúc này, người dùng rất cần cơ quan chính thống đưa thông tin định hướng, xác thực. Khi đó, báo chí không cần chạy đua với mạng xã hội mà cần tính chính xác. Yếu tố đúng mới là quan trọng.

Thanh Vi