Dệt Zèng là nghề truyền thống có từ lâu đời của người dân tộc Tà Ôi, huyện miền núi A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Những sản phẩm từ tấm Zèng là lễ vật hoặc trang phục không thể thiếu trong sinh hoạt cộng đồng hoặc các lễ hội quan trọng của đồng bào vùng cao A Lưới.

Mỗi sản phẩm dệt Zèng có giá trị về nhiều mặt, vừa là vật dụng, bảo đảm nhu cầu sinh hoạt vừa là tác phẩm nghệ thuật, thể hiện nét đặc trưng độc đáo trong kho tàng văn hóa tộc người Tà Ôi. Trải qua hàng trăm năm, nghề dệt Zèng được người dân địa phương gìn giữ và lưu truyền.

Để tạo nên một tấm Zèng đẹp, ngoài sự chuẩn bị nguyên liệu, bao gồm sợi vải, hạt cườm và lục lạc thì từ những bàn tay khéo léo của người phụ nữ Tà Ôi, sự nhẹ nhàng uyển chuyển trên khung dệt và sự khéo léo, tỉ mỉ trong việc đính cườm đã tạo nên những hệ hoa văn độc đáo.

Sự độc đáo của Zèng nằm trong kỹ thuật dệt cườm và tâm trạng của người dân tộc Tà Ôi. Có một sức sống mãnh liệt trong màu sắc hoa văn mang tính thời đại. Sự mạnh mẽ của những con người sống và chiến đấu với thiên tai và sự khắc nghiệt của khí hậu vùng cao biên giới Việt Lào.

Ngoài cung cấp cho các địa phương truyền thống có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số ở khu vực miền Trung, những năm gần đây, ngày càng có nhiều du khách nước ngoài tìm đến A Lưới để được tận mắt nhìn thấy những công đoạn dệt zèng và mua sản phẩm zèng. Sản phẩm dệt Zèng A Lưới cũng đã bước đầu xuất khẩu ra nước ngoài theo các đơn đặt hàng. Ngày nay, các sản phẩm dệt thủ công của người dân huyện miền núi A Lưới đã xuất hiện ở những sàn diễn thời trang trong nước và quốc tế, từng bước nâng tầm vị thế nghề dệt Zèng A Lưới.

Hiện nghề dệt Zèng ở A Lưới đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Để bảo vệ nghề truyền thống này, trong đêm khai mạc “Ngày hội giao lưu Văn hóa, thể thao, du lịch các dân tộc thiểu số các tỉnh vùng biên giới Việt Nam – Lào, khu vực miền Trung, Tây nguyên năm 2019”, tỉnh Thừa Thiên - Huế đã công bố và trao Quyết định cấp Giấy chứng nhận công nhận nhãn hiệu tập thể Zèng A Lưới của Cục Sở hữu trí tuệ cho Hội Liên hiệp phụ nữ huyện A Lưới.

Theo đó, màu sắc của Zèng A Lưới được chứng nhận là đen, trắng, đỏ, màu xanh lá cây. Danh mục sản phẩm, dịch vụ nhãn hiệu gồm các sản phẩm zèng (túi xách, cặp xách, va li, túi du lịch, ví làm bằng chất liệu giả da), vải dèng (khăn trải bàn, khăn trải giường, khăn phủ gối, rèm, áo chăn, áo gối, áo nệm), các sản phầm của zèng (quần áo, cà vạt, khố, thắt lưng, khăn)…

Mới đây, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cao Bằng cũng đã tổ chức lễ công bố văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm cây trúc sào và chiếu trúc sào Cao Bằng. 

Phát biểu tại lễ công bố, ông Lưu Đức Thanh - Giám đốc Trung tâm Thẩm định Chỉ dẫn địa lý và Nhãn hiệu quốc tế, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, chỉ dẫn địa lý cây trúc sào và sản phẩm chiếu trúc sào Cao Bằng được bảo hộ sẽ khẳng định vị thế và giá trị của trúc sào, chiếu trúc sào trên thị trường Việt Nam và thế giới. Đây là bước khởi đầu cho sự phát triển sản xuất, thương mại sản phẩm gắn với lợi thế vùng miền, địa phương.

Hạ Trang