Trong 8 tháng đầu năm 2019 với mức tăng 13,9% (đạt 52,04 tỷ USD), cao gần gấp đôi so với tốc độ tăng trưởng chung và cao hơn đáng kể so với tốc độ tăng trưởng của khối doanh nghiệp (DN) FDI (kể cả dầu thô đạt 117,94 tỷ USD, tăng 4,6%), khối DN trong nước tiếp tục là điểm sáng trong hoạt động xuất khẩu (XK) hàng hóa của Việt Nam. Kết quả này, đưa tỷ trọng của khu vực kinh tế trong nước tiếp tục tăng lên, chiếm 30,6% tổng kim ngạch XK (cùng kỳ năm trước là 28,8%).

Tính chung trong 8 tháng đầu năm 2019, kim ngạch XK hàng hóa ước đạt 169,98 tỷ USD, tăng 7,3% so với cùng kỳ năm 2018. Theo  các chuyên gia, trong bối thương mại toàn cầu có những diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều bất ổn thì mức tăng này là không tệ và cho thấy những nỗ lực rất lớn từ các DN đến các cơ quan quản lý… Trong tổng số kim ngạch trên, có sự đóng góp rất tích cực của 26 mặt hàng chiếm đến 89,5% tổng giá trị, đây cũng là những mặt hàng đạt giá trị XK trên 1 tỷ USD. Điển hình như điện thoại và linh kiện có giá trị XK lớn nhất; tiếp đó là điện tử, máy tính và linh kiện; hàng dệt may; giày dép… Bộ Công Thương dự báo những tháng cuối năm 2019, XK của VN sẽ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng, tập trung các nhóm hàng truyền thống như dệt may, giày dép và đồ gỗ... Nhưng dự báo các mặt hàng nông sản VN phải cạnh tranh gay gắt trong XK, trong lúc giá giảm sâu khiến khu vực nông, lâm thủy sản khó có thể đạt mức tăng trưởng cao.

Những tín hiệu tốt trong hoạt động XK vào các thị trường mà VN có ký kết hiệp định thương mại tự do (FTA) chính là động lực để các DNVN tiếp tục cải thiện năng lực sản xuất chế biến. Theo nhận định của Bộ Công Thương, từ đầu năm đến nay, tất cả các nhóm thị trường mà VN có ký kết FTA và đang thực thi đều ghi nhận tăng trưởng tốt, cho thấy các ưu đãi từ các FTA cơ bản đã được tận dụng có hiệu quả. Đặc biệt, Bộ Công Thương cho biết kim ngạch XK sang các thị trường là thành viên Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đạt mức tăng tốt, thể hiện bước đầu tận dụng hiệu quả các cam kết từ Hiệp định để thúc đẩy XK, đa dạng hóa thị trường XK.

Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang đang đặt ra những thách thức cho XK của VN, đặc biệt là hàng nông sản và thuỷ sản.

Với tác động của thương chiến Mỹ - Trung đang leo thang kết hợp với sự xung đột thương mại giữa Nhật Bản và Hàn Quốc đang làm gia tăng những lo ngại về sự suy giảm của nền kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh không thuận lợi đó, dự báo XK hàng hóa trong ngắn hạn của VN khó có thể tăng mạnh như năm 2017 và 2018.

Mặc dù, tăng trưởng xuất khẩu 8 tháng đầu năm đạt 7,3% so với cùng kỳ năm 2018, tuy nhiên, so với mức tăng của năm 2017 và 2018 (tăng lần lượt là 19,9% và 16,7% so với năm trước) thì khá ít, có dấu hiệu chững lại.

Sự sụt giảm kim ngạch XK nông sản là do nhiều quốc gia đã chủ động nguồn cung, hạn chế nhập khẩu. Chưa kể, sau một thời gian tăng cao, hiện nay giá XK nhiều loại nông sản đang dần giảm xuống, ảnh hưởng đến kim ngạch XK nông sản chung.

Một trong những điều lo ngại được các chuyên gia kinh tế nêu ra trong những tháng cuối năm là: việc Trung Quốc giảm giá đồng Nhân dân tệ sẽ ảnh hưởng tới hoạt động XK hàng hóa của VN, cũng như khả năng gia tăng nhập siêu từ thị trường này trong thời gian tới. Nhằm thúc đẩy XK trong những tháng cuối năm, ngoài việc thực hiện đồng bộ và triển khai hiệu quả các FTA đã có hiệu lực, để mở rộng thị trường XK, giới chuyên gia cho rằng VN cần tích cực chuẩn bị cho việc thực thi hiệu quả các FTA thế hệ mới mà FTA VN - EU (EVFTA) hay CPTPP là những điều quan trọng nhất.

Hồi tháng 7 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ” nhằm nâng cao hiệu quả tham gia các FTA thế hệ mới và các FTA đã ký kết. Đặc biệt là ngăn chặn các hành vi lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, chống gian lận xuất xứ hàng hóa, bảo vệ quyền và lợi ích của VN trong thương mại quốc tế Thực tế cho thấy các FTA đã và đang tạo cơ hội cho hoạt động XK của VN.

Đây cũng là động lực để Doanh nghiệp Việt tiếp tục cải thiện năng lực XK trong thời gian tới. Một lần nữa, Ban Biên tập Tạp chí Sở Hữu Trí Tuệ và Sáng Tạo xin chúc những người lính Doanh nhân tiên phong trên mặt trận kinh tế luôn có sức khỏe và đạt nhiều thành tựu hơn nữa để đưa Việt Nam ngày càng phồn vinh và hạnh phúc. 

Lương Hoàng Hưng

Tổng Biên Tập Tạp chí Sở Hữu Trí Tuệ và Sáng Tạo