Cụ thể, Cục Sở hữu trí tuệ vừa qua đã ban hành Quyết định số 4522/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00091 cho sản phẩm yến sào “Cù Lao Chàm – Hội An”. Theo quyết định này, Ủy ban nhân dân thành phố Hội An là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm yến sào “Cù Lao Chàm – Hội An”.

Nghề khai thác tổ chim yến trong các hang đảo ở Cù Lao Chàm đã có từ rất sớm. Dưới thời phong kiến, việc quản lý và khai thác yến tại đảo Cù Lao Chàm do cư dân làng Thanh Châu đảm nhiệm; làng được lập thành Đội yến sào để canh giữ hang yến và khai thác yến sào nộp cho triều đình. Với vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống cư dân và lịch sử dân tộc, nghề khai thác yến sào Thanh Châu đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Từ năm 1975 đến nay, việc khai thác, chế biến và tiêu thụ yến sào Cù Lao Chàm - Hội An được UBND thành phố Hội An quản lý thông qua Đội Quản lý và khai thác yến Hội An.

Cù Lao Chàm là khu vực địa lý còn có hệ sinh thái đa dạng. Đây cũng là một trong số rất ít đảo của cả nước còn giữ được thảm thực vật có độ che phủ tương đối lớn, khoảng 60-70%, là nơi cư trú của nhiều loài động vật. Hiện Cù Lao Chàm có 12 loài thú, 13 loài chim, 130 loài bò sát và 5 loài ếch nhái. Vùng biển Cù Lao Chàm hiện có 124 loài san hô, 184 loài cá, 23 loài giáp xác, 116 loài thâm mềm, đặc biệt rất đa dạng các loài thực vật phù du, động vật phù du… Đây là một nét đặc thù duy nhất về đa dạng sinh học mà các vùng khác có yến Hàng sinh sống không có được. sự đa dạng về hệ sinh thái tạo nên một nguồn thức ăn phong phú cho chim yến nơi đây.

Việc khai thác được chia thành hai kỳ, từ giữa tháng 4 đến đầu tháng 5 (khi chim yến đã đẻ 2 trứng), và từ giữa tháng 8 đến đầu tháng 9 (khi chim non đã rời tổ). Khi tiến hành khai thác, thợ khai thác không được để tổ và trứng yến bị dập vỡ. Thời gian khai thác thường từ 9h sáng tới 3h chiều trong vòng 4 – 5 ngày liên tục. Khi khai thác xong, kiểm tra, loại bỏ các yếu tố nguy hại đến chim yến và việc làm lại tổ của chim. Sau mỗi ngày khai thác, sản phẩm được chuyển về đất liền và bảo quản tại kho chuyên dụng ở nhiệt độ thường để giữ ẩm cho tổ yến. Hoạt động khai thác yến sào thường diễn ra chủ yếu tại các đảo Hòn Lao, Hòn Khô Mẹ, Hòn Khô Con, Hòn Lá, Hòn Dài, Hòn Mồ, Hòn Tai thuộc xã Tân Hiệp, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam.

Sau mỗi kỳ khai thác, các công nhân được cắt cử ở lại sẽ tiến hành vệ sinh hang yến, sắp đặt lại các vật dụng trong hang để đảm bảo hang luôn thoáng khí. Sau hai mùa khai thác, các công nhân trong Ban quản lý yến sẽ cắt cử luân phiên ra đảo canh giữ, bảo vệ hang yến, kể cả khi mưa gió, giá rét hoặc lễ, tết, đề phòng kẻ xấu xâm nhập trộm cắp, dẫn dụ hoặc phá hoại đàn yến.

Quá trình sơ chế được tiến hành sau khi kết thúc kỳ khai thác. Việc sơ chế được thự hiện bằng cách dùng dao nhọn hoặc nhíp gắp bỏ hết lông chim, phân chim, mùn đất, rêu… bám trên tổ một cách cẩn thận, tránh làm nứt, vỡ tổ, đứt chân tổ. Sau khi sơ chế, kiểm tra độ sạch và cân, tiến hành phân loại theo tiêu chuẩn cảm quan bằng mắt thường. Các sản phẩm sau sơ chế và phân loại được chuyển vào kho lạnh và hút ẩm từ 10 -15 ngày, đến khi sản phẩm đạt độ ẩm từ 7-10% sẽ tiến hành kiểm đếm khối lượng của từng loại để tiêu thụ.

Yến sào Cù Lao Chàm – Hội An có dạng hình cánh sen, mùi tanh đặc trưng, không có mùi lạ, vị hơi mặn, béo ngậy. Tùy theo trạng thái tổ, màu sắc, tỉ lệ tạp chất, độ dày của tổ và trọng lượng tổ mà yến sào được phân thành ba loại: Yến Quan (còn nguyên vẹn chân tổ, bụng tổ yến, không nứt; màu trắng mờ; tỉ lệ tạp chất thấy bằng mắt thường dưới 5%; độ dày của tổ 3,0 ± 0,3 mm; trọng lượng trên 10,5 gram/tổ), Yến Thiên (nguyên vẹn chân tổ, bụng tổ yến, không nứt; màu trắng trong hơi đục; tỉ lệ tạp chất thấy bằng mắt thường dưới 5%; độ dày của tổ 2,5 ± 0,2 mm; trọng lượng 8,5 – 10,5 gram/tổ) và Yến Bài (bụng tổ yến nguyên vẹn, không nứt; tỉ lệ tạp chất thấy bằng mắt thường dưới 10%; độ dày của tổ 2,0 ± 0,3 mm; trọng lượng 6,5 – 8,5 gram/tổ). Ngoài ra, yến sào Cù Lao Chàm – Hội An còn có những đặc trưng về hàm lượng Protein (50,07 ± 1,29 %), chất béo (1,72 ± 0,11 %), NaCl (1,97 ± 0,14 %), Magie (1.457,4 ± 50,9 mg/kg), Canxi (6.918,8 ± 315,1 mg/kg) và kẽm (2,47 ± 0,41 mg/kg).

Yến sào là thực phẩm có vị ngọt, tính bình, vào hai kinh phế và vị, thường được dùng làm thức ăn bổ dưỡng. Yến sào có giá trị rất cao trong việc phục hồi nhanh sức khỏe cho các trường hợp: suy nhược cơ thể, mệt mỏi, biếng ăn, khí huyết yếu kém, cơ thể nóng, mất ngủ, tim đập nhanh, gầy ốm, da vàng, hen suyễn…và sau khi ốm dậy. Ngoài ra, yến sào còn giúp tăng thêm sức đề kháng và miễn dịch cho cơ thể, bổ mắt, chống lão hóa, giúp trí tuệ minh mẫn.