Yoshua Bengio, Geofrey Hinton và Yann LeCun, đã từ lâu được giới khoa học máy tính gọi bằng cái tên “cha đỡ đầu của AI”, ba nhà nghiên cứu này đã nhận được phần thưởng 1 triệu USD. Những kỹ thuật mà bộ ba này phát triển trong những năm 90 và 2000 đã giúp con người tạo ra những đột phá trong lĩnh vực nhận diện giọng nói cũng như thị giác máy tính, nhận diện hình ảnh hoặc khuôn mặt.

Chính họ là như đặt nền móng cho sự phát triển của công nghệ AI hiện nay, từ hệ thống nhận diện khuôn mặt mở khóa smartphone, những mẫu câu trong công cụ trả lời mail tự động, và trong tương lai có thể là xe tự lái hay xét nghiệm y khoa tự động nữa.

Hiện, Hinton đang làm việc ở cả Google và đại học Toronto, Bengio là một giáo sư tại đại học Montreal và có một công ty tên là Element AI. Còn LeCun hiện đang là kỹ sư trưởng mảng AI của Facebook, cũng như đang giảng dạy tại đại học New York.

Để có được thành tựu này, cả ba nhà khoa học đều phải giữ vững niềm tin với nghiên cứu của họ, trong thời điểm những khía cạnh của ngành công nghệ trí tuệ nhân tạo còn rất non trẻ và chưa có tương lai rõ ràng như bây giờ. Giống hệt như quả bong bóng dotcom, đã từng có thời kỳ cuối những năm 80 của thế kỷ trước, AI được thổi phồng lên và trở thành mục tiêu đầu tư của nhiều bên. Nhưng rồi khi những thành tựu của các nhà nghiên cứu không đạt được kỳ vọng quá lớn, nguồn vốn đổ cho việc nghiên cứu AI bắt đầu cạn kiệt. Khoảng thời điểm này gọi là “mùa đông AI”.

Đó cũng là lúc Bengio, Hinton và LeCun bắt đầu làm việc chung, trao đổi những ý tưởng và sửa chữa những vấn đề đang tồn tại. Một trong những vấn đề đó chính là làm thế nào để tạo ra một hệ thống neural network, những phần mềm máy tính được tạo ra từ những nơron kỹ thuật số. Giờ đây chúng là rường cột để phát triển AI hiện đại.

“Có một khoảng thời gian từ giữa những năm 90 đến giữa những năm 2000, khi bạn không thể công bố bất kỳ thành tựu nghiên cứu nào về trí tuệ nhân tạo hay mạng neural cả vì chẳng ai quan tâm. Thực tế nó là chủ đề ít người dám nói tới,” LeCun cho biết.

Bộ ba nhà nghiên cứu quyết định rằng họ sẽ phải nhen nhóm lại sự quan tâm của công chúng đối với AI, và tìm được nguồn vốn từ chính phủ Canada để tạo ra một cổng kết nối những nhà nghiên cứu AI. “Chúng tôi tổ chức những cuộc gặp, những workshop và lớp học trong kỳ nghỉ hè cho các sinh viên. Rồi cộng đồng nho nhỏ đó phát triển rất mạnh trong những năm 2012, 2013,” LeCun nhớ lại.

Cũng trong khoảng thời gian này, cả ba đã chứng minh được rằng neural network có hiệu quả rất cao trong những tác vụ như nhận diện hình ảnh và khuôn mặt. Nhưng cả thế giới đều chẳng để ý cho tới khi nhóm phát triển do Hinton đứng đầu cho ra mắt một AI benchmark rất nổi tên là ImageNet vào năm 2012, với kết quả nhận diện chính xác cao hơn 40% so với thuật toán tốt thứ nhì. “Khác biệt lớn tới mức thuyết phục được rất nhiều người".

Hai trong số những lợi thế khiến cho AI mãi đến thập kỷ này mới có được những bước phát triển vượt trội chính là tốc độ xử lý nhanh và rẻ từ những GPU, vốn được tạo ra để chơi game, và lượng data dồi dào từ internet. Những hệ thống AI hiện tại cần rất, rất nhiều data để hiểu được thế giới loài người, rất dễ bị lừa gạt, và chỉ có tác dụng trong một số tác vụ cụ thể mà thôi. LeCun cho rằng, “chúng ta chưa thể có những cỗ máy tư duy được như con người đâu.”

Nói thêm một chút về Turing Award. Đây là giải thưởng dành cho những nhà nghiên cứu có cống hiến đặc biệt với ngành khoa học máy tính, lấy tên của thiên tài Alan Turing, người được coi là đặt nền móng cho khoa học máy tính hiện đại. Những người từng giành giải thưởng này có Dennis Ritchie vào năm 1983 với UNIX, Ivan Sutherland năm 1988 với những đột phá trong đồ họa máy tính, Manuel Blum năm 1995 với thuyết độ phức tạp trong tính toán, ứng dụng trong bảo mật, hay Vinton Cerf cùng Robert Kahn vào năm 2004, với những nền móng cho internet hiện đại mà quan trọng nhất chính là giao thức kết nối TCP/IP.

Thanh An