Các sự cố hầu hết được diễn ra trong những sự kiện nỗ lực quảng bá văn hóa, di sản của TP Huế. Nhưng điều gì đã biến các sự kiện như vậy không được nhớ đến bởi những nét đẹp giàu bản sắc thay vì lời xôn xao dư luận từ chính giới học giả, văn nghệ sĩ và người yêu Huế?.

Mới đây trước thềm chung kết Hoa hậu Việt Nam, một thí sinh người Quảng Trị “hồn nhiên” thể hiện “tài năng” múa tại sân Đại Triều Nghi và Điện Thái Hòa – Một di sản đặc biệt tôn nghiêm của Huế. Cô gái trẻ chân trần, bước lên cả bàn trà – một vật phẩm lễ nghi xưa lắc eo, lưng quay vào múa hông trong hậu cảnh Điện Thái Hòa. Khi dư luận lên tiếng, cô gái trẻ lên tiếng xin lỗi quý khán giả. Đó có phải chỉ là lỗi của thí sinh?. Thương hiệu du lịch của một vùng đất được xem là trung tâm văn hóa, phải khai thác văn hóa thế nào nếu các giá trị văn hóa không được giữ gìn và quảng bá đúng cách?.

Những sự cố đáng tiếc: Bài học từ sự thiếu cẩn trọng

Trong chương trình diễu hành đường phố “Việt phong hội tụ” của Tuần lễ áo dài cộng đồng do Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế tổ chức chiều 8/6, hơn 1.200 người từ khắp nơi cùng nhau lan tỏa vẻ đẹp của áo dài và cổ phục Việt Nam trên đường phố Huế.

Sự kiện cho thấy Huế nỗ lực để quảng bá hình ảnh Kinh đô áo dài. Nỗ lực như vậy là để nhiều người biết hơn về một thành phố từng là cố đô, nơi chúa Nguyễn Phúc Khoát định chế nên chiếc áo dài Việt Nam, nơi nghệ nhân phục dựng lại những trang phục triều Nguyễn, những thiết kế tinh tế, trang nhã có thể sánh cùng bất kỳ trang phục truyền thống của đất nước nào trên thế giới.

Tuy nhiên, một chi tiết đáng tiếc đã gây tranh cãi: trang phục của đội gánh kiệu hoàng hậu Nam Phương bị nhận xét giống với trang phục âm công gánh quan tài.

Theo ông Nguyễn Thế, Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian TP Huế, trang phục lễ hội dân gian và cung đình hiện nay thường thiếu quy chuẩn rõ ràng về màu sắc, chất liệu hay kiểu may, dẫn đến sự nhầm lẫn không đáng có. Trong khi đó, ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế, giải thích do thiếu kinh nghiệm, đội bạn trẻ yêu áo dài đến từ miền Bắc tự chuẩn bị đã không chú ý đến chi tiết này.

Qua quan sát một số bức ảnh về đội gánh kiệu hoàng hậu tại sự kiện Phong Việt hội tụ và ảnh đội gánh quan tài tại Huế có thể thấy những chiếc áo của đội âm công thường có màu sắc giống với áo lính tuy nhiên đó là loại áo ngắn, không có nón dấu, không có thắt lưng. Trong khi, áo lính triều Nguyễn thường dài, thắt lưng chỉnh tề và luôn mang theo nón dấu.

Một nghệ nhân chuyên phục dựng áo dài tại Huế nhận xét về trang phục của đội tái hiện gánh kiệu Hoàng hậu Nam Phương tại sự kiện Phong Việt hội tụ là “quá xấu”.

Sự kiện khiến một số học giả, văn nghệ sỹ tại Huế lên tiếng về việc nên kỹ lưỡng trong khâu tổ chức khi để những hỉnh ảnh không đúng với văn hóa cung đình triều Nguyễn như vậy lan tỏa sau sự kiện.

Trong khi đó, nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Xuân Hoa lại cho rằng, Phong Việt hội tụ là sự kiện mang tính tươi vui có sự tham gia của cộng đồng không nên quá khắt khe.

Trước đó, sự cố bắn súng thần công “lạc hướng” vào khán giả tại Kỳ đài Huế ngày 3/5 vì dùng lại hỏa pháo quá hạn sự dụng, hay việc ngai vàng triều Nguyễn - bảo vật quốc gia tại điện Thái Hòa - bị hư hại bởi một cá nhân có biểu hiện tâm thần vào ngày 24/5, cũng làm dấy lên lo ngại về công tác quản lý di sản. Những sự việc này, dù xuất phát từ lỗi kỹ thuật, thiếu sót trong quản lý hay hành vi cá nhân, đều để lại những “vết rạn” ít nhiều trong lòng người yêu văn hóa Huế và thương hiệu du lịch Huế - thứ tài sản vô hình của cố đô.

Giữ gìn văn hóa: Bắt đầu từ sự coi trọng

Văn hóa Huế không chỉ là những di sản vật thể như ngai vàng, súng thần công, hay áo dài, mà còn là những giá trị tinh thần, lịch sử và bản sắc dân tộc. Để bảo vệ những giá trị này, cần bắt đầu từ sự coi trọng văn hóa và lịch sử sâu sắc.

Mỗi hiện vật, biểu tượng văn hóa đều mang trong mình câu chuyện của quá khứ. Ngai vàng triều Nguyễn không chỉ là một cổ vật, mà còn là nhân chứng lịch sử hàng trăm năm với nhiều đời vua nhà Nguyễn. Việc bảo quản và trưng bày cần được thực hiện với sự cẩn trọng tối đa, từ lắp đặt camera giám sát đến tập huấn nhân viên bảo vệ nhằm phát hiện và ngăn chặn kịp thời các sự cố.

Xây dựng quy chuẩn cho các sự kiện văn hóa là cần thiết bởi “ngai vàng bảo vật quốc gia”, “súng thần công”, “bàn trà”… không tự bảo vệ được mình, nó cần những người quản lý văn hóa, di sản, cộng đồng bảo vệ. Các lễ hội như Ngày hội áo dài hay Festival Huế cần có quy chuẩn rõ ràng về trang phục, đạo cụ và cách tổ chức. Sự thiếu đồng bộ trong trang phục gánh kiệu hoàng hậu lần này là lời nhắc nhở rằng cần có sự nghiên cứu kỹ lưỡng và tham vấn ý kiến từ các chuyên gia, nghệ nhân để đảm bảo tính chính xác và trang nghiêm.

Những sự cố như ngai vàng bảo vật quốc gia bị bẻ gãy, thí sinh bước lên bàn trà múa tại sân Đại Triều Nghi và Điện Thái Hòa cho thấy những hàng rào bảo vệ di sản là không đủ. Sự việc không chỉ cho thấy công tác quản lý di sản còn nhiều thiếu sót, không phải chỉ gỡ clip, bắt kẻ phá bảo vật, đuổi việc các nhân viên bảo vệ là có thể giải quyết được căn cơ. Có một "vết vạn" văn hóa trong cộng đồng đến từ khoảng trống trong giáo dục cho thế hệ trẻ biết thế nào là cái đẹp, cái mạnh, biết địa điểm tâm linh, văn hóa không chỉ là để tham quan check - in.

Văn hóa không chỉ là trách nhiệm của các nhà quản lý mà còn là của cả cộng đồng. Các chương trình giáo dục về giá trị di sản, ý nghĩa của các biểu tượng văn hóa cần được đẩy mạnh, đặc biệt là với thế hệ trẻ, để họ hiểu và trân trọng những gì Huế đang gìn giữ.

Các sự kiện văn hóa hiện nay tại Huế phần lớn phụ thuộc vào nguồn xã hội hóa, dẫn đến hạn chế về kinh phí và chất lượng tổ chức. Chính quyền địa phương cần có chiến lược đầu tư dài hạn, không nên quá dàn trải sự kiện để rồi "hụt hơi" trong quản lý chất lượng đồng thời nâng cao công tác kiểm duyệt và giám sát để tránh những sai sót đáng tiếc.

Huế không chỉ là một thành phố, mà còn là biểu tượng của tinh thần Việt Nam, nơi lưu giữ những giá trị văn hóa độc đáo. Mỗi sai sót, dù nhỏ, đều có thể để lại những “tỳ vết” trong tâm thức của những người yêu mến Huế, yêu văn hóa Huế. Vì vậy, hơn bao giờ hết, chúng ta cần chung tay bảo vệ và lan tỏa những giá trị văn hóa này bằng sự cẩn trọng, trách nhiệm và tình yêu sâu sắc.

Hãy để Huế mãi là niềm tự hào, nơi những giá trị văn hóa được gìn giữ và lan tỏa trong quá trình chấn hưng văn hóa của dân tộc. Để Huế không chỉ là di sản trong lòng người dân, nơi để khai thác kinh tế mà còn cân bằng với thực thể văn hóa sống động nuôi dưỡng tâm hồn và tình yêu cội nguồn cần được gìn giữ cho đến mãi mai sau. Để năm du lịch quốc gia tại Huế với hàng trăm sự kiện lớn nhỏ trở thành một dấu ấn đẹp trong lòng du khách, không để những sự cố gây tranh cãi trong dư luận cần sự cẩn trọng trong từng chi tiết “chuẩn bị khách đến chơi nhà”.

Bảo Hòa