"Facebook và Google không có nhà báo nào và không hề sản xuất ra nội dung báo chí. Nhưng họ được trả tiền cho những quảng cáo gắn kèm với nội dung mà các nhà báo làm ra", phóng viên chiến trường Sammy Ketz từng kết luận như vậy trong bài viết của ông vào năm 2018.

Nhà báo Sammy Ketz cho rằng những phóng viên chiến trường như ông đang ngày một ít vì nội dung họ sản xuất ra bị các nền tảng nội dung online như Facebook và Google "hút máu".

Vấn đề trên cũng đang xảy ra tại Việt Nam. Một bài báo của các cơ quan báo chí chính thống vừa xuất bản ít phút, ngay lập tức đã xuất hiện trên Facebook, Google, được dẫn từ các… trang tin điện tử “ba không” (không giấy phép, không cơ quan chủ quản, không nguồn gốc), blog cá nhân, mạng xã hội… chứ không phải của cơ quan báo chí đó.

Video, phim truyện, game… của các đài truyền hình bị cắt ghép, phát lại trên Youtube, Facebook để lấy tiền quảng cáo. Dĩ nhiên, nguồn tiền quảng cáo được chia về cho Youtube, Facebook và người phát tán, còn cơ quan báo chí - đơn vị sản xuất bị vi phạm bản quyền - thì không được đồng nào, thậm chí sản phẩm của mình còn bị bóp méo, xuyên tạc hoặc sử dụng vào mục đích khác.

Tại diễn đàn “Bảo vệ bản quyền các tác phẩm báo chí” tổ chức tại TP.Hồ Chí Minh, đại diện các cơ quan chức năng của Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) khẳng định,  việc vi phạm của các nền tảng xuyên biên giới đã ảnh hưởng tới các cơ quan báo chí Việt Nam. Cụ thể, các cơ quan báo chí sẽ bị chiếm đoạt sức lao động và giá trị sáng tạo, tự cạnh tranh không bình đẳng với các trang tin vi phạm bản quyền báo chí. Doanh thu quảng cáo suy giảm, chưa được chia sẻ lợi ích thỏa đáng từ việc cung cấp nội dung cho các nền tảng xuyên biên giới.

Trước thực tế trên, đại diện Cục Báo chí đề xuất giải pháp bảo vệ bản quyền cho các cơ quan báo chí Việt Nam trên nền tảng số theo hướng các cơ quan truyền thông cần công khai các biểu hiện vi phạm pháp luật Việt Nam của các nền tảng xuyên biên giới, buộc các nền tảng này phải tuân thủ luật pháp Việt Nam về quản lý nội dung, quản lý quảng cáo. Các cơ quan báo chí cần chung tay hình thành các liên minh bảo vệ bản quyền nội dung của báo chí trên nền tảng số.

Một số chuyên gia trong lĩnh vực này cho rằng, việc “đòi quyền lợi” về mặt bản quyền cho báo chí từ nguồn thu quảng cáo của các ông lớn công nghệ như Google và Facebook là không hề đơn giản song cơ quan báo chí cũng không nên thụ động ngồi chờ mà hãy chủ động hợp tác, liên minh lại để tìm giải pháp ứng phó, đưa ra lộ trình, cách thức phù hợp.

Đại diện Cục Phát Thanh-Truyền hình và Thông tin điện tử cũng nhấn mạnh: Hiện nay Facebook đang nhượng bộ một số nước như Úc và 1 số quốc gia khác cũng đang quyết liệt yêu cầu “ông lớn” công nghệ này phải chia sẻ nguồn thu cho cơ quan báo chí. Đây là điều kiện khách quan thuận lợi cho Việt Nam trong việc đàm phán, đấu tranh. Về điều kiện chủ quan, ngoài sự hỗ trợ, hậu thuẫn của cơ quan quản lý nhà nước trong vấn đề này thì các cơ quan báo chí cũng phải chủ động vào cuộc, cùng liên minh hợp tác chặt chẽ với nhau để gây sức ép, buộc các nền tảng xuyên biên giới phải ngồi vào bàn đàm phán.

Hà Vân