Với một ngành gắn trực tiếp đến sức khỏe con người, sữa không chỉ cần đáp ứng yêu cầu về giá cả và hương vị, mà còn phải chứng minh được tính minh bạch trong toàn bộ quy trình sản xuất. Ở các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản hay Mỹ, một lô hàng sữa có thể bị từ chối ngay lập tức nếu thiếu giấy chứng nhận an toàn, nếu không thể truy xuất nguồn gốc hoặc nếu phát hiện dư lượng kháng sinh vượt mức cho phép. Đối với Việt Nam, việc nâng cao hệ thống tiêu chuẩn không còn là sự lựa chọn, mà là “tấm hộ chiếu” bắt buộc để mở cánh cửa thị trường.

Thực tế cho thấy, Việt Nam đã xây dựng nhiều bộ tiêu chuẩn liên quan đến sữa, từ quy chuẩn vệ sinh thú y, quy trình vắt và bảo quản sữa tươi, đến quy định về an toàn thực phẩm trong chế biến. Tuy vậy, việc thực thi còn chưa đồng đều, đặc biệt ở khu vực nông hộ và hợp tác xã. Sữa nguyên liệu vẫn còn tình trạng lẫn tạp chất, dư lượng kháng sinh, hoặc bảo quản chưa đúng cách. Điều này khiến doanh nghiệp chế biến phải gánh chi phí kiểm tra và xử lý, đồng thời tạo ra rủi ro uy tín khi xuất khẩu. Ngược lại, những doanh nghiệp áp dụng hệ thống quản trị chất lượng tiên tiến như HACCP, ISO 22000 hay GlobalG.A.P đã khẳng định được chỗ đứng tại các thị trường quốc tế.

Điểm yếu khác của ngành sữa Việt Nam là cơ chế truy xuất nguồn gốc chưa thực sự đồng bộ. Nhiều trang trại lớn đã ứng dụng mã QR, blockchain hoặc phần mềm quản lý đàn bò, nhưng phần đông nông hộ vẫn làm thủ công. Người tiêu dùng trong nước cũng chưa quen với việc đòi hỏi thông tin chi tiết về sản phẩm. Trong khi đó, ở các thị trường cao cấp, việc quét mã truy xuất để biết rõ sữa đến từ trang trại nào, bò ăn thức ăn gì, có sử dụng hormone tăng trưởng hay không, đã trở thành thông lệ. Đây chính là điểm cần cải thiện để tăng niềm tin của cả thị trường trong nước lẫn quốc tế.

Nếu coi sữa là một “hộ chiếu dinh dưỡng”, thì tiêu chuẩn và truy xuất nguồn gốc chính là con dấu xác nhận cho phép vượt qua biên giới. Muốn đi xa, ngành sữa Việt Nam phải coi minh bạch và an toàn là nền tảng, chứ không phải là gánh nặng chi phí. Điều đó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân: Nhà nước xây dựng chuẩn mực và hệ thống giám sát, doanh nghiệp áp dụng công nghệ và minh bạch hóa quy trình, còn nông dân thực hiện đúng quy trình chăn nuôi và cung cấp nguyên liệu đạt chuẩn. Khi niềm tin được củng cố, thương hiệu sữa Việt mới có thể đứng vững trên bản đồ toàn cầu.

Đức Tài